შეიარაღებული ძალების სახეობათა და სპეციალური დანიშნულების ძალების მოქმედებები კონფლიქტში სპარსეთის ყურის ზონაში 1990-91 წლებში

(ნაწილი II) 

სამხედრო-საზღვაო ძალებისა და სპეციალურ ოპერაციათა ძალების მოქმედებები სპარსეთის ყურის ზონის კონფლიქტში 1990-91 წლებში 

I. აშშ სამხედრო-საზღავო ძალები ოპერაციაში “დეზერთ შილდი” („უდაბნოს ფარი“)

1990 წლის 2 აგვისტოს ქუვეითში ერაყის შეჭრის შედეგად სპარსეთის ყურის ზონაში სახიფათო კრიზისული ვითარება ჩამოყალიბდა. აგრესიამ ახლო აღმოსავლეთის ამ რაიონში აშშ-ის ეგიდით მრავალეროვნული ძალების (მეძ) მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ უმსხვილესი დაჯგუფების გაშლა განაპირობა ოპერაციის “დეზერთ შილდი” (“უდაბნოს ფარი”) ფარგლებში.

აშშ პრეზიდენტის გადაწყვეტილებით ამ ოპერაციის საერთო ხელმძღვანელობა დაეკისრა შტაბების უფროსთა კომიტეტს (შუკ, თავმჯდომარე გენერალი კ. პაუელი), უშუალო ხელმძღვანელობა კი – აშშ შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული ცენტრალური სარდლლობის (გცს) შტაბს (მთავარსარდალი – გენერალი ნ. შვარცკოპფი).

ოპერაცია “დეზერთ შილდი” ატარებდა კოალიციურ ხასიათს და მოიცავდა აშშ-ისა და მის მოკავშირეთა შეიარაღებული ძალების სპარსეთის ყურის ზონაში სტრატეგიული გაშლის ღონისძიებათა მთელ კომპლექსს. მასში ჩართული იყო რეგულარული ჯარების ნაწილის მშვიდობიანობის მდგომარეობიდან ომიანობის მდგომარეობაში გადაყვანა და ამ რეგიონში დაზვერვის ყველა სახეობის გააქტიურება; აშშ-ის კონტინენტური ნაწილიდან და ევროპული ზონიდან კონფლიქტის რაიონში სწრაფი გაშლის ძალების (სგძ) კომპონენტების საკონტინენტთაშორისო გადასროლები, ხოლო შემდგომში კი სხვა მსხვილი საჯარისო ფორმირებებისაც; სარეზერვო კომპონენტების ნაწილობრივი მობილიზაცია და ახლო აღმოსავლეთში გადასროლა; მეძ-ის დაჯგუფების შექმნა, მის მიერ თეატრის თავისებურებათა ათვისება და ერაყის წინააღმდეგ საომარი მოქმედებებისთვის ინტენსიური მომზადება.

აღნიშნულ ღონისძიებებს თან ახლდა ერაყის საჰაერო და საზღვაო ბლოკადა, აგრეთვე რიგი პოლიტიკური აქციებისა გაერო-ს წესდების ფარგლებში, რათა ამ ქვეყნის ხელმძღვანელობის იძულების მიზნით გაეყვანა თავისი ჯარები ქუვეითის ტერიტორიიდან.

აშშ სამხედრო-საზღვაო ძალების (სზძ) დაჯგუფების გაშლა სპარსეთის ყურეში კრიზისის ზონაში შემდეგი ძირითადი მიმართულებების მიხედვით ხორციელდებოდა:

– მე-6 და -7 ოპერატიული ფლოტების დამრტყმელი და უზრუნველმყოფი ძალების, რომლებიც ხმელთაშუა ზღვაში და წყნარი ოკეანის დასავლეთ ნაწილში აშშ სზძ-ის მეწინავე დაჯგუფების შემადგენლობაში მოქმედებდნენ, კრიზისულ ზონაში გადაყვანა და გაშლა (переразвёртывание) და სრულ საბრძოლო მზადყოფნაში მოყვანა;

– საზღვაო ქვეითი ჯარის (ზქჯ) საექსპედიციო ფორმირებების ექსტრენული მომზადება და აშშ კონტინენტურ ნაწილში ზქჯ-ის ძალებისა და ზქჯ-ის მე-3 საექსპედიციო დივიზიის (კუნძული ოკინავა, იაპონია) შემადგენლობიდან კრიზისის რაიონში გადასროლა აშშ შეიარაღებული ძალების გცს-ის შემადგენლობაში მოქმედებებისთვის;

– ფლოტის, ზქჯ-ისა და სანაპირო დაცვის ორგანიზებული რეზერვის ქვედანაყოფების, ექსტრენული რეზერვის ხომალდებისა და ეროვნული თავდაცვის სარეზერვო ფლოტის (ეთრფ) გემების ამორჩევითი მობილიზაცია რეგულარული ძალების ნაწილებისა და ხომალდების სრულად დაკომპლექტებისა და ეროვნული შეიარაღებული ძლების სგძ-ის მძიმე შეიარაღების, სამხედრო ტექნიკის, პირადი შემადგენლობისა და მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის (მტუ) საშუალებათა აშშ-დან, ევროპიდან და წყნარი ოკეანის დასავლეთ ნაწილიდან კრიზისის ზონაში ექსტრენული საზღვაო გადაზიდვების უზრუნველყოფის მიზნით;

– ფლოტისა და ზქჯ-ის დაჯგუფების სპარსეთის ყურის ზონაში შემდგომი გაზრდა აშშ-დან საავიამზიდო დამრტყმელი (ადჯ) და სარაკეტო დამრტყმელი (რდჯ) ჯგუფების, სადესანტო ფორმირებების, წყალზედა ხომალდებისა და წყალქვეშა ნავების გადასროლის გზით, მათ შორის ფრთოსანი რაკეტების (ფრ) “თომაჰოქი” მატარებლებისაც, ერაყის წინააღმდეგ საომარი მოქმედებების დაწყებისთვის მზადების დასასრულებლად;

– გცს-ის შემადგენლობაში აშშ სზძ-ის ოპერატიული ორგანიზაციის დამუშავება და სრულყოფა.

აშშ სზძ-ის გაშლის საერთო მიზანი მდგომარეობდა სზძ-ის ისეთი დაჯგუფების შექმნაში, რომელსაც ოპერაციის “დეზერთ შილდი” მსვლელობისას შეეძლებოდა ერაყის შეიარაღებული ძალების სავარაუდო შეტევითი მოქმედებების შეკავება და მათთვის წინააღმდეგობის გაწევა, აგრეთვე გაერო-ს უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილების თანახმად მისი საზღვაო ბლოკადის განხორციელება, ხოლო შემდგომში კი პირდაპირ საომარ მოქმედებებზე გადასვლაც (ოპერაცია “დეზერთ სთორმი” – “ქარიშხალი უდაბნოში”).

აშშ სზძ-ის დაჯგუფება კრიზისის ზონაში 1990 წლის 3 აგვისტოს მდგომარეობით მოითვლიდა პირადი შემადგენლობის 10 ათასამდე ადამიანს, 15 საბრძოლო ხომალდს, მათ შორის ექვსს – სპარსეთისა და ომანის ყურეების რაიონში, ორს – არაბეთის ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილში (300 მილი კუნძულ მასირას სამხრეთ-აღმოსავლეთით), ადჯ-ს (მრავალმიზნობრივი ავიამზიდი CV62 “ინდეფენდენსი”) დაცვის ექვსი ხომალდით ინდოეთის ოკეანეში (500 მილი კუნძულ ცეილონის სამხრეთით), 76 საბრძოლო თვითმფრინავს.

აშშ სზძ-ის დაჯგუფების გაშლა კონფლიქტის რაიონში ოპერაცია “დეზერთ შილდის” ჩატარებაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე (7 აგვისტო) ოთხი დღეღამით ადრე დაიწყო. 

ოპერატიული გაშლის პირველი ეტაპის მსვლელობისას მოხდა დამრტყმელი შენაერთებისა და ჯგუფების ძირითადი ძალების შემდეგი გადაჯგუფებანი მე-6, -7 და -2 ოპერატიული ფლოტების შემადგენლობიდან:

– 3-5 აგვისტოს ადჯ-მ (ABM CV62 “ინდეფენდენსი”) დაასრულა ომანის ყურეში გადასვლა, სადაც 3 ნოემბრამდე მანევრირებდა და შემდგომში, ABM CV41 “მიდუეით” შეცვლის შემდეგ, რომელმაც 23 ოქტომვრიდან 3 ნოემბრის ჩათვლით მე-7 ფლოტის ადჯ-ის შემადგენლობაში შეასრულა გადმოსვლა წყნარი ოკეანის დასავლეთ ნაწილიდან, აშშ-ის დასავლეთ სანაპიროსკენ წავიდა. ამავე დროს ხომალდების ჯგუფმა 801-ე ოპერატიული შენაერთის შემადგენლობიდან (საშტაბო ხომალდი “ლა სალი”, მრი კრეისერი, საესკადრო ნაღმოსანი, ოთხი მრი ფრეგატი და ერთიც ფრეგატი) მთლიანად სპარსეთის ყურეში მოიყარა თავი;

– 7 აგვისტოს ბაზირების პუნქტიდან მეიპორტი გამოვიდა ადჯ (ABM CV62 “სარაგოტა”) და 9 აგვისტოს სამხედრო-საზღვაო ბაზა ნორფოლკიდან (ვირჯინიის შტატი) – მე-2 ფლოტის რდჯ (სახაზო ხომალდი BB64 “ვისკოსინი”) რვა საბრძოლო ხომალდით, რომლებიც 15 აგვისტოს ხმელთაშუა ზღვაში მოვიდნენ; 23 აგვისტოდან ეს ადჯ წითელ ზღვაში და ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილში მორიგეობდა, რდჯ კი – 23 აგვისტოდან ომანისა და სპარსეთის ყურეების რაიონში;

– 8 აგვისტოს მე-6 ფლოტის ადჯ (ატომური მრავალმიზნობრივი ავიამზიდი ჩVN69 “დუაით დ. ეიზენჰაუერი”) დაცვის ექვსი ხომალდითა და ოთხი დამხმარე გემით ხმელთაშუა ზღვიდან წითელ ზღვაში გადავიდა. ასეთნაირად ორი ადჯ (ABM CV62 “ინდეფენდენსი” და ABMA CVN69 “დ. ეიზენჰაუერი”) 160 თვითმფრინავით კონფლიქტის ზონაში სამი დღით ადრე მივიდა მანამდე, სანამ აშშ სახმელეთო ჯარებისა და სჰძ-ის ნაწილებისა და ქვედანაყოფების გადასროლა დაიწყებოდა;

– 9 აგვისტოს მეწინავე ბაზირების პუნქტიდან დიეგო-გარსია წინ გამოსვლა დაიწყო ათამდე გემმა – იარაღისა და სამხედრო ტექნიკის საწყობებმა სგძ-თვის, რომლებიც სპარსეთის ყურის პორტებში 17 აგვისტოს მოვიდნენ;

– 15 აგვისტოს სამხედრო-საზღვაო ბაზა ნორფოლკიდან ზღვაში გავიდა და 23-დან 31 აგვისტოს ჩათვლით პერიოდში ხმელთაშუა ზღვაში გადმოსვლა მოახდინა ადჯ-მ (ABM CV67 “ჯონ ფ. კენედი”), რომელმაც დაჯგუფების შემადგენლობაში შეცვალა ABMA CVN69 “დუაით დ. ეიზენჰაუერი”, და შემდგომში 14-დან 27 ოქტომბრის ჩათვლით და 2 დეკემბრის შემდეგ წითელ ზღვაში მანევრირებდა.

საზღვაო ქვეითი ჯარის საექსპედიციო ფორმირებების გაშლა კრიზისის ზონაში უშულოდ ოპერაცია “დეზერთ შილდის” დაწყების შემდეგ ხორციელდებოდა და ორ ეტაპად ტარდებოდა.

პირველ ეტაპზე (7 აგვისტო – 8 ნოემბერი) კონფლიქტის ზონაში გაგზავნილ იქნა ზქჯ-ის 1-ლი საექსპედიციო დივიზიის (1 ზქჯედ, 1 эдмп), მე-7, 1-ლი და მე-4 საექსპედიციო ბრიგადების (ზქჯებრ, эбрмп) შტაბების მეწინავე ჯგუფი, 13-ე საექსპედიციო ბატალიონი, აგრეთვე საპოლკო სადესანტო ჯგუფი ზქჯ-ის მე-3 დივიზიის შემადგენლობიდან.

11 აგვისტოს დაიწყო 1 ზქჯედ-ისა (კემპ-პენდლტონი, კალიფორნიის შტატი) და 7 ზქჯებრ-ის (თუენთინაინ-პალმს, კალიფორნია) შტაბების მეწინავე ჯგუფის პირადი შემადგენლობის გადასროლა ავიაბაზებიდან ელ-ტორო და ტასტინი (კალიფორნია) დაჰრანსა და ელ-ჯუბეილში (საუდის არაბეთი). იარაღი, სამხედრო ტექნიკა და მტუ-ის მარაგები 7 ზქჯებრ-ის გასაშლელად ჩატანილ იქნა გემ-საწყობების მე-2 ესკადრით, რომელმაც 7-დან 15 აგვისტოს ჩათვლით შეასრულა გადმოსვლა კუნძულ დიეგო-გარსიას რაიონიდან სპარსეთის ყურის ცენტრალურ ნაწილში. გემ-საწყობების გადმოტვირთვა ხორციელდებოდა 15-დან 21 აგვისტოს ჩათვლით პორტ ელ-ჯუბეილში. 20 აგვისტოს ზქჯ-ის პირველმა ქვედანაყოფებმა, რომლებიც აშშ სჰძ-ის სამხედრო-სატრანსპორტო საავიაციო სარდლობის (მტას) თვითმფრინავებით საუდის არაბეთში გადაისროლეს, გემ-საწყობებით ჩატანილი იარაღისა და სამხედრო ტექნიკის მიღება დაიწყეს. 26 აგვისტოსთვის 7 ზქჯებრ-ის ნაწილები და ქვედანაყოფები (დაახლოებით 15 ათასი ადამიანი) პორტ ელ-ჯუბეილის ჩრდილოეთით იქნენ გაშლილნი. ამასთან, როგორც აშშ სზძ-ის მინისტრმა ჰერეტმა განაცხადა, 7 ზქჯებრ ბრძოლისთვის სრულებით მზადმყოფ პირველ მექანიზებულ ნაწილად იქცა საუდის არაბეთის ტერიტორიაზე.

18 აგვისტოს დაიწყო საუდის არაბეთში ჰაერით 1 ზქჯებრ-ის (კანეოხე-ბეი, ჰავაის კუნძულები) პირადი შემადგენლობის გადასროლის ძირითადი ეტაპი. ბრიგადის მეწინავე ჯგუფი, რომელშიც შევიდნენ ზურგის მომსახურების 1-ლი საბრიგადო ჯგუფის ქვედანაყოფები, შუა აღმოსავლეთისკენ 15 აგვისტოს წავიდა. იარაღი, სამხედრო ტექნიკა და მტუ-ის მარაგები 1 ზქჯებრ-ის გასაშლელად ჩაიტანა გემ-საწყობების მე-3 ესკადრამ, რომელმაც 7-დან 23 აგვისტოს ჩათვლით შეასრულა გადმოსვლა კ. დიეგო-გარსიას რაიონიდან. გემ-საწყობების გადმოტვირთვა ხორციელდებოდა 23 აგვისტოდან პორტ ელ-ჯუბეილში. 3 სექტებრიდან დაიწყო ბრიგადის ქვედანაყოფების წინსვლა და გაშლა ოპერატიული დანიშნულების რაიონებში ქუვეითთან საუდის არაბეთის საზღვრის მახლობლობაში. 1 ზქჯებრ-ის გადასროლა (დაახლოებით 13 ათასი საზღვაო ფეხოსანი) 18 სექტემბრისთვის იქნა დასრულებული.

4 ზქჯებრ-ის (ნორფოლკი, ვირჯინიის შტატი) ნაწილებისა და ქვედანაყოფების ჩატვირთვა საშტატო შეიარაღებით აშშ სზძ-ის მე-2 ოპერატიული ფლოტის მე-2 ამფიბიური ჯგუფის სადესანტო ხომალდებში ხორციელდებოდა 11-დან 18 აგვისტოს ჩათვლით მორჰედ სითისა (ჩრდილოეთ კაროლინა) და ნორფოლკში. ბრიგადის პირველმა ქვედანაყოფებმა ჩატვირთვა დაიწყეს გაშლაზე ბრძანების მიღებიდან უკვე 96 სთ-ის შემდეგ, რამდენადაც ზქჯ-ცა და ხომალდებიც მზად იყვნენ მონაწილეობისთვის ევროპის ჩრდილოეთში ნატო-ს გაერთიანებული (სამოკავშირეო) სზძ-ის გეგმიურ სწავლებებში “თიმ უორქი”. ამფიბიური ჯგუფის 13-მა სადესანტო ხომალდმა, მათ შორის უნივერსალურმა სადესანტო ხომალდმა (უდხ) LHA4 “ნასაუმ”, სადესანტო ვერტმფრენმზიდებმა (ABB) LPH2 “ივოძიმამ” და LPH9 “გუამმა”, აშშ-ის აღმოსავლეთ სანაპიროდან გადმოსვლა დაიწყეს 16-22 აგვისტოს, ხოლო პირველი სადესანტო ხომალდები არაბეთის ზღვაში ჩავიდნენ 14 სექტემბერს. ამფიბიური ძალების ხომალდებით კრიზისის რაიონში 11 ათასი სამხედრო მოსამსახურე იქნა ჩაყვანილი. 

სადესანტო რაზმმა ABB LPH3 “ოკინავა” ზქჯ-ის 13-ე საექსპედიციო ბატალიონით (13 ზქჯებ) ბორტზე (2500 საზღვაო ფეხოსანი) 6 სექტემბრისთვის მოახდინა გადმოსვლა ბაზირების პუნქტ სუბიკ-ბეიდან (ფილიპინები) არაბეთის ზღვაში.

მე-7 ოპერატიული ფლოტის 1-ლი ამფიბიური ჯგუფის ხუთი სადესანტო ხომალდი 23 აგვისტოდან 4 სექტემბრის ჩათვლით პერიოდში გადმოვიდა უაით-ბიჩიდან (კ. ოკინავა) არაბეთის ზღვაში. მათ ჩამოიყვანეს საპოლკო სადესანტო ჯგუფი (2900 ადამიანი), რომელიც 3 ზქჯდ-ის მე-9 პოლკის (9 ზქჯპ) ბაზაზე იქნა ჩამოყალიბებული.

საუდის არაბეთში 30 აგვისტოსთვის გაშლილი იყო ზქჯ-ის უპილოტო საფრენი აპარატების (უფა) “პიონერი” სამი რაზმი, რომლებიც აწარმოებდნენ მიზნების დაზვერვას და უზრუნველყოფდნენ მართვისა და ინფორმაციის დამუშავების პუნქტებში მონაცემების დროის რეალურ მასშტაბში გადაცემას. საუდის არაბეთის ტერიტორიაზე გაშლილი აშშ ზქჯ-ის ძალების მართვის სისტემის ცენტრალიზაციის მიზნით 18 სექტემბრისთვის ჩატარებულ იქნა მათი რეორგანიზაცია და ჩამოყალიბდა 1 ზქჯედ, რომლის შემადგენლობაშიც შევიდნენ ზქჯ-ის 1-ლი და მე-7 საექსპედიციო ბრიგადების ნაწილები და ქვედანაყოფები. 1 ზქჯედ-ის მეთაური იმავდროულად იქცა აშშ შეიარაღებული ძალების გცს-ის “პასუხისმგებლობის ზონაში” ზქჯ-ის ძალების სარდლად.

ზქჯ-ის საექსპედიციო ფორმირებები (4 ზქჯებრ და 13 ზქჯებ), რომლებიც საექსპედიციო ძალების ხომალდებში იყვნენ გაშლილი, მე-7 ფლოტის სარდლის ოპერატიულ დაქვემდებარებაში დარჩნენ (აშშ სზძ-ისა გაერთიანებული ცენტრალური სარდლობის შემადგენლობაში).

ოპერაციის “დეზერთ შილდი” მსვლელობისას მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ პირველად იქნა განხორციელებული აშშ სანაპირო დაცვის რეზერვისტების გაწვევა რეგულარულ სზძ-ში, კერძოდ კი პორტების დაცვის 303-ე რაზმის პირადი შემადგენლობისა, რომელიც შემდგომში სპარსეთის ყურის რაიონში გადაისროლეს.

ამ პერიოდში ამფიბიურ-სადესანტო ძალების რიგი სწავლებები იქნა ჩატარებული მსხვილი საზღვაო სადესანტო ოპერაციის ჩატარებისთვის აშშ სზძ-ის მზადყოფნის დემონსტრირების მიზნით. ასე, 1 ოქტომბერს არაბეთის ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილში ერთერთ მათგანში მონაწილეობა მიიღო 18-მა სადესანტო ხომალდმა. იმავე დღეს პირველად უკანასკნელი 17 წლის მანძილზე სპარსეთის ყურეში შევიდა ადჯ ავიამზიდ CV62 “ინდეფენდენსის” მეთაურობით. სწავლების მსვლელობისას განახორციელეს დესანტის მეწინავე ეშელონის გადასხმა სადესანტო-გადასასხმელ საშუალებათა დახმარებით, აგრეთვე საჰაერო დესანტის გადასხმაც სატრანსპორტო-სადესანტო ვერტმფრენებით CH-53 “სი-სთელიენი” და CH-46 “სი-ნაითი”. საცეცხლე მხარდაჭერას კი ამ დროს აღმოუჩენდნენ მოიერიშე თვითმფრინავები AV-8B “ჰარიერ-2” და საცეცხლე მხარდაჭერის ვერტმფრენები AH-1W “სუპერ კობრა”.

ამგვარად, გაშლის პირველი ეტაპის დასრულების მომენტისთვის (9 ნოემბერს) აშშ სზძ-ის დაჯგუფება კრიზისის ზონაში მოითვლიდა დაახლოებით 85 ათას ადამიანს, მათ შორის 40 ათას საზღვაო ფეხოსანს 1 ზქჯედ, 4 ზქჯებრ, 13 ზქჯებ და 3 ზქჯდ-ის საპოლკო სადესანტო ჯგუფის შემადგენლობით. დაჯგუფებაში შედიოდნენ სამი ადჯ და ერთი რდჯ: სულ 48 საბრძოლო ხომალდი და 160 საბრძოლო თვითმფრინავი.

საავიმზიდო ავიაცია აქტიურად ატარებდა სასწავლო-საბრძოლო მომზადებას საბრძოლო მზადყოფნის ამაღლებისა და საომარ მოქმედებათა თეატრის (ომთ) ათვისების ინტერესებში, აკონტროლებდა საჰაერო სივრცეს ერაყული ავიაციის მხრიდან დარტყმების არდაშვების მიზნით. როგორც ამერიკელი სპეციალისტები აღნიშნავდნენ, ოპერაცია “დეზერთ შილდის” დაწყებიდან 26 სექტემბრამდე არ ყოფილა აღნიშნული არც ერთი სერიოზული საფრენოსნო შემთხვევა, თუმცა კი ამ დღეს ზღვაში ჩავარდა ვერტმფრენი SH-3H “სი-ქინგი”, რომელსაც ერთერთ ძრავი გაუფუჭდა (ABM CV67 “ჯონ ფ. კენედი”-დან).

ორი ადჯ მუდმივად მანევრირებდა წითელ ზღვაში, ადჯ და რდჯ კი – სპარსეთისა და ომანის ყურეებში. 1 ზქჯედ-მ თავი მოიყარა ელ-ჯუბეილის რაიონში, 1 ზქჯებრ და 13 ზქჯებ კი ამფიბიურ-სადესანტო შენაერთის (ადშ) ხომალდებში იმყოფებოდნენ, რომლებიც სპარსეთისა და ომანის ყურეებში მანევრირებდნენ, აგრეთვე საზღვაო-სადესანტო ოპერაციის ელემენტებს ამუშავებდნენ (ძირითადად კუნძულ მასირას რაიონში).

23 აგვისტოსთვის ჩამოყალიბებულ იქნა სამხედრო-საზღვაო ძალები გცს-ის შემადგენლობაში. 1 სექტემბერს საშტაბო ხომალდის LCC19 “ბლუ-რიჯი” სპარსეთის ყურეში მისვლასთან ერთად მასზე განათავსეს აშშ სზძ-ის საფლაგმანო საკომანდო პუნქტი გცს-ის შემადგენლონაში მე-7 ფლოტის სარდლის მეთაურობით.

აშშ შეიარაღებული ძალების გცს-ის მთავარსარდლის გენერალ ნ. შვარცკოპფის განცხადებით, რომელიც მან სპარსეთის ყურის ომის შედეგების შესახებ პრეს-კონფერენციის მსვლელობისას გააკეთა (ერ-რიადი, 1991 წლის 27 თებერვალი), “1990 წლის ნოემბრის შუახანებში აშშ-მ ყურეში მეტად აქტიური სამხედრო-საზღვაო ყოფნა განახორციელა. ამასთან ვაკეთებდით ყველაფერს, რათა ყველასთვის აშკარა ყოფილიყო ჩვენი სამხედრო-საზღვაო ყოფნა ამ რეგიონში. ერთერთ მიზეზს იმისა, თუ რატომ ვმოქმედებდით ჩვენ სწორედ ასეთნაირად, წარმოადგენს ის, რომ ყველაზე უფრო ადრეულ ეტაპზე ჩვენთვის გასაგები გახდა ერაყის შეშფოთება ქუვეითის განთავისუფლების შესაძლებლობასთან მიმართებაში საზღვაო სადესანტო ოპერაციის ჩატარების გზით. მათ (ერაყელებმა) შექმნეს ძალზედ ძლიერი დაბრკოლება (заслон) ქვეითი ნაწილებისგან სანაპიროს გასწვრივ”.

ძალების ასეთი სტრუქტურა უზრუნველყოფდა საზღვაო ბლოკადის ჩატარებას ერაყის წინააღმდეგ ეკონომიკური სანქციების განხორციელების ფარგლებში გაერო-ს უშიშროების საბჭოს გადაწყვეტილების შესაბამისად, და ერაყული შეიარაღებული ძალების შემდგომი შეტევითი მოქმედებების შეკავებასაც.

მეორე ეტაპზე (1990 წლის 9 ნოემბრიდან – 1991 წლის 17 იანვრამდე) სზძ-ის დაჯგუფება შემდეგნაირად იზრდებოდა:

– 1990 წლის 16 ნოემბრიდან 1991 წლის 3 იანვრის ჩათვლით კონფლიქტის რაიონში წყნარი ოკეანის დასავლეთ ნაწილიდან გადმოსვლა განახორციელა მე-7 ფლოტის რდჯ-მ (სახაზო ხომალდი BB63 “მისური”);

– 1990 წლის 12 დეკემბრიდან 1991 წლის 14 იანვრის ჩათვლით მე-3 ფლოტის ადჯ-მ (ABM CV61 “რენჯერი”) განახორციელა გადმოსვლა სან-დიეგოს რაიონიდან სპარსეთის ყურეში;

– 1990 წლის 30 დეკემბრიდან 1991 წლის 14 იანვრის ჩათვლით მე-2 ფლოტის საავიამზიდო დარტყმელი შენაერთი (ადშ) ABMA CVN71 “თეოდორ რუზველტი” და ABM CV66 “ამერიკა” დასავლეთ ატლანტიკიდან სუეცის არხის გავლით გადმოვიდა წითელ ზღვაში. შემდგომში ადჯ-მ (ABMA “თეოდორ რუზველტი”) გააგრძელა გადასვლა სპარსეთის ყურის მიმართულებით;

– საზღვაო ქვეითი ჯარის ძალების გაძლიერების მსვლელობისას კრიზისის რაიონში ჩაყვანილ იქნა ზქჯ-ის მე-2 საექსპედიციო დივიზიის, მე-6 და -5 საექსპედიციო ბრიგადების შტაბების ოპერატიული ჯგუფი, ასევე ქვედანაყოფები ზქჯ-ის მე-4 საექსპედიციო დივიზიის შემადგენლობიდან.

1990 წლის 26 ნოემბერს დაიწყეს ავიაციით 2 ზქჯედ-ის (კემპ-დეჯენი, ჩრდილოეთ კაროლინა) შტაბის ოპერატიული ჯგუფისა და 6 ზქჯებრ-ის (იქვე) მეწინავე ჯგუფის პირადი შემადგენლობის გადასროლა ავიაბაზებიდან ჩერი-პოინტი და ნიუ-რივერი (ჩრდილოეთ კაროლინა). იარაღი, სამხედრო ტექნიკა და მტუ-ის მარაგები 6 ზქჯებრ-ის გასაშლელად ჩატანილ იქნა გემ-საწყობების 1-ლი ესკადრით, რომელმაც 14 ნოემბრიდან 13 დეკემბრის ჩათვლით შეასრულა გადასვლა მორჰედ-სითიდან ელ-ჯუბეილში. 6 ზქჯებრ-ის გაშლა (15 ათასი ადამიანი) 27 დეკემბრისთვის იქნა დასრულებული.

5 ზქჯებრ ჩავიდა აშშ მე-3 ფლოტის მე-3 ამფიბიური ჯგუფის 13 სადესანტო ხომალდით (უდხ LHA1 “თარავა”, ABB LPH11 “ნიუ ორლეანი” და ABB LPH10 “ტრიპოლი”). ამფბიურ-სადესანტო შენაერთმა 1990 წლის 1 დეკემბრიდან 1991 წლის 15 იანვრის ჩათვლით პერიოდში მოახდინა გადმოსვლა სამხედრო-საზღვაო ბაზა სან-დიეგოდან (კალიფორნია). კონფლიქტის ზონაში მან ჩაიყვანა დაახლოებით 10 ათასი საზღვაო ფეხოსანი პირადი შეიარაღებით.

ზქჯ-ის რეზერვიდან მობილიზებული ქვედანაყოფები კონფლიქტის ზონაში ავიაციითა და საზღვაო გადაზიდვების სარდლობის (ზგს) გემებით გადაისროლეს.

1991 წლის 1 იანვრისთვის 6 ზქჯებრ-ის ნაწილებისა და ქვედანაყოფებისგან, აგრეთვე 9 ზქჯპ-ის ბაზაზე შექმნილი საპოლკო სადესანტო ჯგუფისა და სარეზერვო კომპონენტებისგან ჩამოყალიბებულ იქნა 2 ზქჯედ. 1991 წლის 15 იანვარს 4, 5 ზქჯებრ და 13 ზქჯებ სადესანტო ძალების ოპერატიულ ჯგუფში ამფიბიურ-სადესანტო შენაერთის ხომალდებში შეიყვანეს.

კონფლიქტის ზონაში გაშლის ძირითადად დასრულებასთან ერთად 1991 წლის 1 იანვრიდან სზძ გაერთიანებული ცენტრალური სარდლობის შემადგენლობაში ახალ საბრძოლო და ოპერატიულ ორგანიზაციაზე იქნა გადაყვანილი.

მთლიანობაში საბრძოლო მოქმედებების დაწყებისთვის (ოპერაცია “დეზერთ სთორმი”) სზძ-ის დაჯგუფება გცს-ის შემადგენლობაში კრიზისის ზონაში მოიცავდა 140 ათასზე მეტ ადამიანს, 90-მდე ხომალდს, 690 საბრძოლო თვითმფრინავს, მათ შორის 450 საგემბანო ავიაციისა, ფრთსანი რაკეტების “თომაჰოქი” 20-ზე მეტ მატარებელს (324 გასაშვები დანადგარი, 332 ფრთოსანი რაკეტა). გაშლილი იყო სამი ადჯ წითელ ზღვაში, სამი ადჯ, ორი რდჯ და ადშ სპარსეთისა და ომანის ყურეებში. ჩამოყალიბებული იყო 1 და 2 ზქჯედ-ები საუდის არაბეთის ტერიტორიაზე ქუვეითის საზღვართან.

აშშ სზძ-ის ხომალდები ახორციელებდნენ ერაყის საზღვაო ბლოკადას, აგრეთვე აკონტროლებდნენ ხელმისაწვდომობას ნავთობის ტერმინალებთან ამ რეგიონში. სწავლებების მსვლელობისას ამუშავებდნენ საავიამზიდო ავიაციის თვითმფრინავებითა და ფრთოსანი რაკეტებით “თომაჰოქი” ერაყის საკვანძო ობიექტებზე დარტყმების მიყენების ამოცანებს, მეძ-ის ხომალდებთან ურთიერთმოქმედებას, აგრეთვე ზღვისპირა მიმართულებებზე ჯარების მოქმედებათა მხარდაჭერის საკითხებს.

სულ ერაყის საზღვაო ბლოკადის პერიოდში ოპერაცია “დეზერთ სთორმის” დასაწყისისთვის დაჭერილ იქნა (было перехвачено) 7100 გემი, დათვალიერებულ 860, ამასთან 32 მათგანს აეკრძალა დანიშნულების პორტებში მისვლა.

აშშ ზქჯ (სულ სპარსეთის ყურის ზონაში საომარი მოქმედებების დაწყებისთვის თავმოყრილი იყო მისი პირადი შემადგენლობის დაახლოებით ნახევარი) აკონტროლებდა უმნიშვნელოვანეს პორტებსა და რეგიონში ანტიერაყული კოალიციის ქვეყნების ნავთობმომპოვებელ რაიონებს, იფარავდა ძირითად მარშრუტებს, რომლებიც მიდიოდა ქუვეითიდან ნავთობგადამამუშავებელი საწარმოებისკენ საუდის არაბეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ სანაპიროს გასწვრივ, და პერიოდულად ატარებდა სწავლებებს საზღვაო სადესანტო ოპერაციის ცალკეული ელემენტების დამუშავებისთვის.

ამრიგად, ოპერაციის “დეზერთ შილდი” მსვლელობისას აშშ სზძ-მ მოახდინა თავისი რეალური შესაძლელობების დემონსტრირება სპარსეთის ყურის რაიონში დამრტყმელი, ამფიბიურ-სადესანტო და უზრუნველმყოფი ძალების ექსტრენული გაშლის საქმეში შემჭიდროვებულ ვადებში (20-30 დღეღამე) მე-6 და -7 ფლოტების ოპერატიული შენაერთების გადაჯგუფებისა და აშშ-დან საავიამზიდო და სარაკეტო დამრტყმელი ჯგუფების, აგრეთვე ზქჯ-ის საექსპედიციო ფორმირებების გადმოსროლის გზით 1-ლი, მე-2 და -3 ესკადრების გემ-საწყობებში წინასწარ დასაწყობების სისტემის გამოყენებით. კონფლიქტის რაიონში აშშ სზძ-ის დაჯგუფების ოპერატიული გაშლა და ძალების ზრდა (ექვსი ადჯ, ორი რდჯ, ადშ და ორი ზქჯედ), საორგანიზაციო სტრუქტურისა და ძალების მართვის სისტემის დამუშავება ოპერაციის “დეზერთ სთორმი” დასაწყისისთვის არსებითად იოლდებოდა მოწინააღმდეგის მხრიდან წინააღმდეგობის არარსებობით საოკეანო და საზღვაო ომთ-ებზე და დროის მნიშვბელოვანი რეზერვითაც. 

სამობილიზაციო ღონისძიებები სზძ-ში ჩატარებულ იქნა სამ ეტაპად.

პირველ ეტაპზე (1990 წლის 22 აგვისტო – 1 ოქტომბერი) მობილიზებულ იქნენ პორტების დაცვის ქვედანაყოფები, საზღვაო გადაზიდვების სარდლობის სპეციალისტები, ექიმები და სამედიცინო პერსონალი და დაახლოებით 50 სარეზერვო გემი (სულ 10,5 ათას ადამიანამდე).

მეორე ეტაპის მსვლელობისას (1990 წლის 2 ოქტომბერი – 1991 წლის 16 იანვარი) განხორციელებულ იქნა რეზერვისტების გაწვევა ზქჯ-ში, აგრეთვე სპეციალისტებისა საბრძოლო ხომალდებისა და ფლოტის ავიაციის სრულად დაკომპლექტებისთვის. გატარებული ღონისძიებების შედეგად საომარ მოქმედებათა დასაწყისისთვის აშშ სზძ-ში მობილიზებულ იქნა დაახლოებით 177 ათასი რეზერვისტი, მათ შორის ზქჯ-ში – 22 ათასი.

მესამე ეტაპზე (1991 წლის 17 იანვარი – 28 თებერვალი) გამოცხადებული ნაწილობრივი მობილიზაციის ფარგლებში განხორციელდა რეზერვისტების მობილიზაცია საბრძოლველად მზადმყოფი ინდივიდუალური რეზრვის, საბრძოლო და უზრუნველმყოფი ნაწილების, აგრეთვე სარეზერვო კომპონენტების ქვედანაყოფების შემადგენლობიდან.

მობილიზაციის დაწყების შემდეგ ერთერთი პირველთაგანი გაშალეს აშშ სზძ-ის დაჭრილი და დაღუპული სამხედრო მოსამსახურეების შესახებ ინფორმაციის სამსახური. საომარი დროის შტატებით ის მოითვლიდა დაახლოებით 3000 რეზერვისტს, რომელთა მუშაობასაც ხელმძღვანელობდა სზძ-ის სარდლობის შტაბის პირად შემადგენლობაში სპეციალური განყოფილება. სამობილიზაციო ღონისძიებები ასევე გატარებულ იქნა ეროვნული სასაფლაოების სისტემაშიც, რომელსაც აკონტროლებდა ვეტერანების საქმეთა სამინისტრო, და რომელიც მოიცავდა 113 სახელმწიფო სასაფლაოს, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ დაღუპულ სამხედრო მოსამსახურეთა უფასო დამკრძალავ მომსახურებას. სპარსეთის ყურეში საბრძოლო მოქმედებების პერიოდში სამი სასაფლაო იქნა გამოცხადებული რეგიონალ ცენტრებად: კალკერტონი (ლონგ-აილენდი, ნიუ-იორკის შტატი), ჯეფერსონ ბერექსი (სენტ-ლუისი, მისური) და რივერსაიდი (კალიფორნია).

როგორც ამერიკულ ბეჭდურ გამოცემებში ესმებოდა ხაზი, აღნიშნულმა ღონისძიებებმა აჩვენა სზძ-ის ორგანიზებული რეზერვის საბრძოლო და სამობილიზაციო მზადყოფნის საკმარისად მაღალი დონე და შესაბამისი გეგმების რეალურობა. მთლიანობაში სამობილიზაციო გაშლა დადგენილ ვადებში ხორციელდებოდა და თავისი მასშტაბებით მეორე მსოფლიო ომის დროიდან ყველაზე უფრო მსხვილ სამობილიზაციო გაშლად იქცა.
იმავე დროს ეროვნული თავდაცვის სარეზერვო ფლოტის გემების არასაკმარისი მზადყოფნა აღინიშნებოდა. მობილიზებული სარეზერვო გემების მხოლოდ 20-25 % იქნა მოყვანილი თავის დროზე შესაფერის მზადყოფნაში შეერთებული შტატებიდან საუდის არაბეთში ტვირთების გადასაზიდად და ჩატვირთვის პორტებშიც დადგენილ ვადებში მივიდა. სარეზერვო გემების შემადგენლობის არცთუ მაღალი სამობილიზაციო მზადყოფნის ერთერთ მთავარ მიზეზს წარმოადგენდა არასრული დაკომპლექტებულობა და ეკიპაჟების არასაკმარისი პროფესიული მომზადება, აგრეთვე კონსერვაციაში მყოფი გემების უხარისხო მომსახურება.

ადგილი ჰქონდა ცალკეული რეზერვისტების მხრიდან უკმაყოფილების გამოხატვის შემთხვევებსაც კონფლიქტის ზონაში ამერიკული ჯარების შემადგენლობაში ნამდვილ სამხედრო სამსახურში გაწვევის გამო. აღინიშნებოდა აშშ შეიარაღებული ძალებიდან დეზერტირობის შემთხვევებიც, რათა კრიზისის რაიონში გაგზავნა თავიდან აეცილებინათ. ერთერთ მიზეზად ითვლებოდა საბრძოლო დანაკარგების მაღალი ალბათობა საომარ მოქმედებათა გაჩაღების შემთხვევაში. გარდა ამისა, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში არაერთხელ გაუსვამთ ხაზი იმისთვის, რომ პრეზიდენტ ბუშის ადმინისტრაციის ოფიციალურ პირთაგან არავის არ ჰყავდა შვილი გაგზავნილი სპარსეთის ყურის რეგიონში ამერიკული ჯარების დაჯგუფების შემადგენლობაში. ამასთან, როგორც 1990 წლის ნოემბერში ჟურნალი “თაიმი” იტყობინებოდა, ქვეყნის 535 კონგრესმენიდან მხოლოდ ორი ადამიანის ვაჟიშვილები მონაწილეობდნენ ოპერაციაში “დეზერთ შილდი” (შედარებისთვის – 1970 წელს ვიეტნამსა და სხვა ქვეყნებში სამსახურს აშშ კონგრესის 74 წევრის შვილები გადიოდნენ).

სპარსეთის ყურის ზონაში გცს-ის ჯართა დაჯგუფების გაშლის შესახებ აშშ სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობის გადაწყვეტილების შესაბამისად შტაბების უფროსთა კომიტეტმა (შუკ) 1990 წლის 6 აგვისტოს გამოსცა დირექტივა სტრატეგიული გადასროლების ჩატარების თაობაზე, რომელიც 8 აგვისტოს დაიწყო კონფლიქტის ზონაში სჰძ-ის ტაქტიკური ავიაციის თვიმფრინავების პერებაზირებით, ჰაერით სახმელეთო ჯარების ნაწილების ჩაყვანითა და ტვირთების ჩატანით, აგრეთვე იარაღისა და საბრძოლო ტექნიკის ზღვით გადასასროლად სატრანსპორტო გემებში ჩატვირთვით.

სულ სპარსეთის ყურის ზონაში 1990 წლის 8 აგვისტოდან 1991 წლის 16 იანვრის ჩათვლით აშშ კონტინენტური ნაწილიდან და ევროპულ ზონაში ამერიკული შეიარაღებული ძალების შემადგენლობიდან ჩაყვანილ იქნა სახმელეთო ჯარების, სჰძ-ისა და სზძ-ის პირადი შემადგენლობის 320 ათას ადამიანზე მეტი. 1991 წლის 1 თებერვლისთვის კი გადასროლილი იყო 439,5 ათასი ადამიანი, 2750 ტანკი, საველე არტილერიის 1900 ქვემეხი, ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა (ზცრს) და ნაღმსატყორცნი, 1120 საბრძოლო თვითმფრინავი და დამხმარე ავიაციის სხვადასხვა დანიშნულების 180 თვითმფრინავი.

სახმელეთო ჯარების მძიმე შეიარაღების, სამხედრო და სპეციალური ტექნიკის, მტუ-ის საგნების კონფლიქტის ზონაში სტრატეგიული გადასროლების განხორციელებაში გადამწყვეტი როლი ეკუთვნოდა აშშ სზძ-ის საზღვაო გადაზიდვების სარდლობას, რომელიც საზღვაო-სატრანსპორტო ძალებისა და საშუალებათა გამოყენებას უშუალოდ ხელმძღვანელობდა. ოპერაცია “დეზერთ სთორმის” დაწყებისთვის არაბეთის ნახევარკუნძულის ტერიტორიაზე (1991 წლის 1 თებერვლის მდგომარეობით შესრულებული იყო 387 რეისი) გადასროლილ იქნა 2,4 მლნ. ტ ტვირთები აშშ-დან და ევროპიდან, ანუ კონფლიქტის ზონაში ჩატანილი მთელი ტვირთების 90 %-ზე მეტი, აგრეთვე 5,1 მლნ. ტ საწვავ-საცხები მასალები და ნავთობპროდუქტები, რამაც კონფლიქტის ზონაში გადასროლილი მშრალი ტვირთების 86 %, საწვავ-საცხები მასალებისა და ნავთობპროდუქტების 99 % შეადგინა. ამან საშუალება მისცათ 1991 წლის იანვრის შუარიცხვებისთვის შეექმნათ მტუ-ის საშუალებათა მარაგები აშშ შეიარაღებული ძალების გცს-თვის საბრძოლო მოქმედებების დაახლოებით 60 დღეღამეზე, ხოლო საშუალებათა ცალკეული სახეობების მიხედვით კი – 120 დღეღამეზეც.

ზღვით, კერძოდ, ჩატანილ იქნა 1-ლი, მე-2 და -3 ჯავშანსატანკო დივიზიების (თითოეულისთვის 90000 ტ), 1-ლი საკავალერიო (ჯავშანსატანკო), 1-ლი, მე-3 და 24-ე მექანიზებული ქვეითი დივიზიების (თითოეულისთვის 93000 ტ), 197-ე ცალკეული მექანიზებული ქვეითი ბრიგადის, მე-2 და -3 ცალკეული ჯავშანსაკავალერიო პოლკების, საზღვაო ქვეითი ჯარის 1-ლი, მე-6 და -7 საექსპედიციო ბრიგადების სამხედრო ტექნიკა და მატერიალური საშუალებანი.

ჩატვირთვის პუნქტების სახით გამოიყენებოდა შემდეგი პორტები: აშშ-ის აღმოსავლეთ სანაპიროზე და მექსიკის ყურეში – ჰიუსტონი, გალვერტონი, ახალი ორლეანი, ჯექსონვილი, სავანა, ჩარლსტონი, მორჰედ-სითი, ნორფოლკი, ქეიფ-ჩარლზი, ლითლ-ქრიქი, სანიპოინტი; აშშ-ის დასავლეთ სანაპიროზე – პორტლენდი, სიეტლი, სან-ფრანცისკო და ლოს-ანჟელესი; აგრეთვე პერლ-ჰარბორი (ჰავაის კუნძულები); სასებო და ნახა (იაპონია), პუსანი (სამხრეთ კორეა); ბრემენ-ჰაფენი, ნორდენჰამი და ჰამბურგი (გფრ); ამსტერდამი და როტერდამი (ნიდერლანდები) და ანტვერპენი (ბელგია).

შუალედურ ბაზებად გამოიყენებოდა როტა (ესპანეთი), სუბიკ-ბეი (ფილიპინები) და დიეგო-გარსია (ინდოეთის ოკეანე).

კონფლიქტის ზონაში გადმოტვირთვის ძირითად პუნქტებს წარმოადგენდა: ელ-ჯუბეილი, დამამი, იანბუ და ჯიდა (საუდის არაბეთი), მასკატი (ომანი), დუბაი (არაბთა გაერთიანებული საამიროები), მანამა (ბაჰრეინი). გადმოტვირთვის საშუალო ტემპები შეადგენდა 10-20 ათას ტ-ს დღეღმეში.

ჯარებისა და ტვირთების ყველაზე უფრო ინტენსიური გადასროლების პერიოდში სპარსეთის ყურეში გადასვლების მარშრუტებზე ერთდროულად იმყოფებოდა 132 გემი, 44 კოფლიქტის ზონიდან ბრუნდებოდა, ხოლო 28-ზე კი პორტებში ჩატვირთვა-გადმოტვირთვის სამუშაოები წარმოებდა.

საზღვაო გადაზიდვებისთვის გამოყენებულ ყველა გემს შორის 45 % მოკავშირე და მეგობრულ ქვეყნებს მიეკუთვნებოდა, 43 % – აშშ საზღვაო გადაზიდვების სარდლობასა და ეროვნული თავდაცვის სარეზერვო ფლოტს, 12 % კი – ამერიკულ გემთსამფლობელო კომპანიებს.

ზღვით გადასროლების მსვლელობისას ყველაზე უფრო ეფექტურად გამოიყენებოდა “ალგოლის” ტიპის თვითმავალი ტექნიკის სწრაფმავალი ტრანსპორტები, რომელთაგან თითოეულმა 1991 წლის იანვრის შუარიცხვებისთვის სპარსეთის ყურის ზონაში სამი-ოთხი რეისი შეასრულა (სიჩქარე გადასასვლელზე 30-32 კვანძი). მოცემული ტიპის რვავე გემს მუდმივად ინახავდნენ საოთხდღეღამო მზადყოფნაში ზღვაში გასასვლელად. ამან საშუალება მისცა მათ, რომ ჩასატვირთად ნორმატიულ ვადებში დამდგარიყვნენ და კონფლისქტის ზონისკენ გადასვლა უკვე 1990 წლის 13-20 აგვისტოს დაეწყოთ. ამ გემების პირველი რეისებით კონფლიქტის ზონაში ჩატანილ იქნა 24-ე მექანიზებული დივიზიის იარაღი, სამხედრო ტექნიკა და მტუ-ის საშუალებები (1990 წლის 25 აგვისტო – 6 სექტემბერი).

24-ე მექანიზებული დივიზიის გადასროლისას “ალგოლის” ტიპის ტრანსპორტები იტვირთებოდა შემდეგნაირად: UH-1 (AH-1) ტიპის 120 ვერტმფრენი ან M1 ტიპის 183 ტანკი, აგრეთვე 78 ტრაილერი 35-გირვანქიანი კონტეინერებით, 46 20-გირვანქიანი კონტეინერი, 280 ათასი გალონი (1,06 მლნ. ლ) სასმელი წყალი, 4 მლნ.-ზე მეტი გალონი (15,1 მლნ. ლ) საწვავ-საცხები მასალები. ამერიკელი სპეციალისტების შეფასებებით, “ალგოლის” ტიპის ერთი ტრანსპორტი ტვირთამწეობისა და გადასატანი ტვირთების ხასიათის მიხედვით ცვლიდა 230 სამხედრო-სატრანსპორტო თვითმფრინავს C-5 “გელექსი”.

ოპერაციის “დეზერთ შილდი” მსვლელობისას აღნიშნულ იქნა შემდეგი ნაკლოვანებები ამ გემების გამოყენების ორგანიზებაში:

– დივიზია ჩასატვირთად ისე მივიდა, რომ ჰქონდა დიდი მოცულობით ზენორმატიული ქონება საერთო ფართით 32,6 ათასი კვ. მ, რის შედეგადაც საზღვაო გადაზიდვების სარდლობა (ზგს) იძულებული შეიქნა “ალგოლის” ტიპის რვა ტრანსპორტის გარდა კიდევ ორი გემი დაექირავებინა, რათა ბორტზე ერთდროულად მთელი დივიზია ჩაეტვირთა;

– “ალგოლის” ტიპის ტრანსპორტებზე გეგმიური საბრძოლო მომზადების მსვლელობისას ვერტმფრენების გადასროლის საკითხები არ მუშავდებოდა, რაც 24-ე მექანიზებული დივიზიის ტექნიკის ჩატვირთვისა და განთავსების მსვლელობისას დამატებით სიძნელეებს ქმნიდა;

– გემებში არ იყო გათვალისწინებული საცხოვრებელი სადგომები დივიზიის პირადი შემადგენლობისთვის (100 ადამიანი თითოეულ ტრანსპორტში), რომელიც გამოყოფილი იყო გემების გაცილების, დაცვისა და დანიშნულების პორტში განტვირთვისთვის. ამიტომ მისი განთავსების მიზნით სატვირთო სათავსოების ნაწილი საჩქაროდ იქნა სათანადოდ გადაკეთებული.

ეროვნული თავდაცვის სარეზერვო ფლოტის პირველი რიგის რეზერვის ზგს-ში გადაცემის ნორმატიული ვადებისგან ჩამორჩენასთან დაკავშირებით, აგრეთვე დამატებითი ტონაჟის ძიებასა და დაქირავებაზე დროის დანახარჯების გამოც, კონფლიქტის ზონაში ზღვით ტვირთების გადასროლის გეგმიური ტემპების მიღწევა მხოლოდ 1990 წლის ოქტომბრის დასაწყისში გახდა შესაძლებელი.

კონფლიქტის ზონაში ჯარებისა და ტვირთების გადასროლის უზრუნველყოფისთვის დაქირავებულ იქნა დაახლოებით 90 გემი ამერიკული და უცხოური დროშების ქვეშ. სასწრაფოობის გათვალისწინებით ზგს ქირაში ჩვეულებრივ ფსონებზე 50 %-ით მეტს უხდიდა, აგრეთვე ბალასტურ გადასვლებსაც უნაზღაურებდა.

სამხედრო გადაზიდვებით დაკავებულ გემებს გაუფორმეს მუდმივი დიპლომატიური ნებართვა გადმოტვირთვის პორტებში შესასვლელად და მსვლელობის მარშრუტებზეც. გარდა ამისა, მინიმუმამდე იქნა დაყვანილი დოკუმენტაციის რაოდენობა, რომელიც აუცილებელი იყო გადმოტვირთვის პორტებში შესვლისთვის, და საბაჟო და სანიტარულ-საკარანტინო ფორმალობებიც მაქსიმალურად იქნა გამარტივებული.

საუდის არაბეთის ტერიტორიაზე ჩასული ჯარებისა და ტვირთების განლაგებისა და განთავსების უზრუნველყოფის, აგრეთვე საბრძოლო მოქმედებათა სავარაუდო რაიონის საინჟინრო აღჭურვისთვის სზძ-ის საინჟინრო-სამშენებლო ნაწილები გამოიყენებოდა. 

1990 წლის დეკემბრისთვის კონფლიქტის რაიონში გადასროლილ იქნა 2500-ზე მეტი სამხედრო მოსამსახურე ოთხი რეგულარული საინჟინრო-სამშენებლო ბატალიონის შემადგენლობიდან, რომლებიც დისლოცირეული იყვნენ შესაბამისად კუნძულებზე ოკინავა და გუამი, ასევე პურტო რიკოსა და პორტ-უაინემში (კალიფორნია). გარდა ამისა, გაშლილი იყო ორი სარეზერვო ბატალიონი, ერთერთი მათგანი ასევე გადაისროლეს საუდის არაბეთში, ხოლო მეორის ქვედანაყოფები კი აშშ-ის ტერიტორიაზე ტვირთების გადასროლის სამუშაოების უზრუნველყოფისთვის.

საინჟინრო-სამშენებლო ბატალიონების მეწინავე რაზმები (90-90 ადამიანი) კონფლიქტის ზონაში გადასროლისთვის მზად იყვნენ ბრძანების მიღებიდან 48 სთ-ის შემდეგ, ხოლო ბატალიონები კი (თითოეულში დაახლოებით 600 ადამიანი) – 6 დღეღამის შემდეგ. საინჟინრო-სამშენებლო ტექნიკის გადასროლა ხდებოდა ზღვით, პირადი შემადგენლობისა კი – ჰაერით. აშშ სზძ-ის სარდლობა აღნიშნავდა სამხედრო მშენებლების მაღალ ორგანიზებულობასა და შრომის ნაყოფიერებას. კერძოდ, იტობინებოდნენ, რომ 81 ადამიანისგან შემდგარმა ჯგუფმა 16 დღეღამეში გაშალა საველე ჰოსპიტალი, რომელიც საუდის არაბეთში 480 კონტეინერით ჩაიტანეს გემ-საწყობის “ნობილ სთარის” ბორტზე კუნძულ დიეგო-გარსიას რაიონიდან.

გადასროლების მსვლელობისას აშშ შეიარაღებული ძალების სარდლობა არსებით ყურადღებას უთმობდა სპარსეთის ყურის ზონაში მყოფ სამხედრო მოსამსახურეთა საყოფაცხოვრებო პრობლემების გადაწყვეტას. ასე, მხოლოდ 1990 წლის 11-დან 17 დეკემბრის ჩათვლით კონფლიქტის რაიონში ჩაიტანეს 1200 ტ ფოსტა. ამასთან, აშშ-დან საფოსტო გზავნილები მისამართის სწორად დაწერის შემთხვევაში ადრესატებამდე 10 დღეღამეში ჩადიოდა, არასწორად დაწერისას კი – რამდენიმე კვირაში.

II. აშშ სამხედრო-საზთვაო ძალები ოპერაციაში “დეზერთ სთორმი” („ქარშხალი უდაბნოში“) 

წერილის პირველ ნაწილში განხილულ იქნა ამერიკული სამხედრო-საზღვაო ძალების (სზძ) სტრატეგიული და ოპერატიული გაშლის საკითხები ოპერაციის “დეზერთ შილდი” (“უდაბნოს ფარი”) გეგმის მიხედვით, საზღვაო გადაზიდვების სარდლობის მონაწილეობა აშშ სახმელეთო ჯარებისა და სამხედრო-საჰაერო ძალების (სჰძ) ნაწილებისა და შენაერთების იარაღის, სამხედრო ტექნიკისა და მატერიალურ-ტექნიკური უზრუნველყოფის (მტუ) საშუალებათა გადასროლებში სპარსეთის ყურის ზონაში. ქვემოთ ნაჩვენებია შეერთებული შტატების სზძ-ის საჯგუფების საბრძოლო გამოყენების საკითხები ოპერაციაში “დეზერთ სთორმი” (“ქარიშხალი უდაბნოში”), რომელიც წარმოადგენდა არსებითად ამერიკული ოპერატიულ-ტაქტიკური კონცეფციის “საჰაერო-სახმელეთო ოპერაცია (ბრძოლა)” რეალიზაციის პირველ მცდელობას ახლოაღმოსავლური საომარ მოქმედებათა თეატრის (ომთ) პირობებში.

სზძ-ის დაჯგუფება აშშ შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული ცენტრალური სარდლობის (გცს) შემადგენლობაში 1991 წლის 17 იანვრისთვის მოიცავდა პირადი შემადგენლობის 140 ათას ადამიანზე მეტს (მათ რიცხვში საზღვაო ქვეითი ჯარისა /ზქჯ/ - 70 ათასზე მეტს), 90-ზე მეტ საბრძოლო ხომალდს, ექვსი ავიამზიდის, ორი სახაზო ხმალდის, 16 წყალზედა ხომალდისა და ორი ატომური მრავალმიზნობრივი წყალქვეშა ნავის (წნა, ПЛА)* ჩათვლით – ფრთოსანი რაკეტების (ფრ) მატარებლებისა (/*იმას გულისხმობდნენ, რომ მხოლოდ ორმა წნა-მ მოახდინა ფრ “თომაჰოქების” საბრძოლო გაშვებები/ 324 გასაშვები დანადგარი, საბრძოლო მარაგი 332 ფრთოსანი რაკეტა “თომაჰოქი”), ფლოტისა და ზქჯ-ის ავიაციის დაახლოებით 680 საბრძოლო თვითმფრინავს, ზქჯ-ის ორ საექსპედიციო დივიზიას (ნაპირზე), ორ საექსპედიციო ბრიგადასა და ერთ საექსპედიციო ბატალიონს (ამფიბიური სადესანტო შენაერთის ხომელდებზე). ამასთან ზოგიერთ ხომალდზე ტიპიური საბრძოლო კომპლექტის შეცვლის გათვალისწინებით, დასმული ამოცანების გადასაწყვეტად, კონფლიქტის ზონაში ფრ “თომაჰოქების” რაოდენობას ხომალდ-მატარებლებზე შეეძლო შეედგინა 500 ერთეულზე მეტი.

აშშ სზძ-ის დაჯგუფების ძირითადი ნაწილი თავმოყრილი იყო სპარსეთისა და ომანის ყურეებში, მათ შორის ორი საავიამზიდო დამრტყმელი ჯგუფი (ადჯ), ორი სარაკეტო დამრტყმელი ჯგუფი (რდჯ), ამფიბიურ-სადესანტო შენაერთი (ადშ). ზქჯ-ის მიწისზედა დაჯგუფება დისლოცირებული გახლდათ საუდის არაბეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში, ქუვეითის სამხრეთით, ადჯ ატომური მრავალმიზნობრივი ავიამზიდის (ABMA) CVN71 “თეოდორ რუზველტის” მეთაურობით არაბეთის ზღვის დასავლეთ ნაწილში იმყოფებოდა სპარსეთის ყურეში გადასასვლელზე. დანარჩენი ძალები, მათ შორის სამი ადჯ, მანევრირებდნენ წითელი ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილსა და ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილში.

ძალების საერთო ხელმძღვანელობა ხორციელდებოდა გცს-ის ძირითადი საკომანდო პუნქტიდან ერ-რიადში (საუდის არაბეთი), უშუალო კი – აშშ გცს-ის შემადგენლობაში სზძ-ის საფლაგმანო საკომანდო პუნქტიდან (ფკპ) (მე-7 ოპერატიული ფლოტის სარდლის ფკპ-დან) საშტაბო ხომალდ LCC19 “ბლუ რიჯის” ბორტზე, აგრეთვე ოპერატიული შენაერთების ფკპ-ების მეშვეობით.

ოპერაციის “დეზერთ სთორმი” ოპერატიული გეგმის შესაბამისად აშშ სზძ-ს გცს-ის შემადგენლობაში ეკისრებოდა შემდეგი ამოცანები:

– ერაყის საზღვაო ბლოკადის განხორციელება და აშშ-დან და ევროპიდან კონფლიქტის ზონაში ძირითადი კომუნიკაციების კონტროლი;

– საომარი მოქმედებების საწყისი პერიოდის პირველ ოპერაციებში მონაწილეობა, მათ შორის საგემბანო ავიაციისა და ფრ “თომაჰოქების” მატარებელი ხომალდების საჰაერო შეტევით ოპერაციაში მონაწილეობა აშშ-ისა და ანტიერაყული კოალიციის სხვა ქვეყნების სზძ-ებთან ერთობლივად.

– სისტემატიური საბრძოლო მოქმედებებისთვის ფლოტისა და ზქჯ-ის ავიაციის ძალების გამოყენება;

– სპარსთის ყურეში ბატონობის შენარჩუნება ერაყული სზძ-ის წყალზედა ძალების ძიებისა და განადგურების გზით;

– საზღვაო სადესანტო ოპერაციის (ზდო) ჩატარებისთვის მომზადება, აგრეთვე ქუვეითთან საზღვარზე ზქჯ-ის ცალკეული ქვედანაყოფებით ადგილობრივი მნიშვნელობის საბრძოლო მოქმედებების წარმოება;

– სპარსეთის ყურეში სანაღმო საშიშროებასთან ბრძოლა;

– სახმელეთო ჯარებისთვის ზღვისპირა მიმართულებებზე სახომალდო არტილერიის ძალებით საცეცხლე მხარდაჭერის აღმოჩენა.

საომარი მოქმედებების საწყის პერიოდში დასმული საბრძოლო ამოცანების გადაწყვეტის მსვლელობისას აშშ სზძ-ის ფლოტის ძალებისა და ზქჯ-ის მოქმედებათა შემდეგი ძირითადი თავისებურებები აღინიშნებოდა.

ერაყის ბლოკადას ზღვის მხრიდან ახორციელებდნენ საბრძოლო ხომალდები საბლოკადო მოქმედებათა უზრუნველყოფის ძალების ოპერატიული შენაერთის შემადგენლობით. ამ მოქმედებებს ათანხმებდნენ ორმუზის სრუტეში, ომანისა და სპარსეთის ყურეებში, წითელ ზღვასა და ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილში კომუნიკაციათა ხაზების კონტროლის ღონისძიებებთან. მოცემულ ამოცანას წყვეტდნენ მუდმივად ტრანსპორტების უწყვეტად მოსვლის გამო, რომლებიც იარაღით, სამხედრო ტექნიკითა და მტუ-ის საშუალებებით იყო დატვირთული კონფლიქტის ზონაში აშშ შეიარაღებული ძალების გცს-ისა და მის მოკავშირეთა დაჯგუფებისთვის.

საბრძოლო მოქმედებების დაწყების შემდეგ აშშ სზძ-მ უშუალო მონაწილეობა მიიღო საჰაერო შეტევითი ოპერაციის ჩატარებაში ფრ “თომაჰოქების” მატარებელი ხომალდებისა და სზძ-ის ავიაციის (საავიამზიდო და ზქჯ-ის) ძალებით.

ფრ “თომაჰოქების” მატარებელი ხომალდებიდან 1991 წლის 1 იანვარს საბრძოლო მოქმედებების პირველ საათებში მოახდინეს ორი ზალპი რაკეტებით (50-50 ერთეული) მნიშვნელოვან სამხედრო და სამთავრობო ობიექტებზე ერაყის ტერიტორიაზე, და პირველ რიგში ავიაციის შემდგომი მოქმედებების ინტერესებში საჰაერო თავდაცვის (ჰთ) აქტიურ საშუალებათა წინააღმდეგ. დაზიანებულ იქნა, კერძოდ, პრეზიდენტის სასახლე, თავდაცვის სამინისტრო, მართვის პუნქტები, აგრეთვე საბრძოლო მასალების საწყობები ბაღდადის გარეუბნებში – თაჯისა და რამადიში. შემდგომ ორ დღეღამეში შეასრულეს ფრთოსანი რაკეტების კიდევ 80-მდე და 50-ზე მეტი გაშვებები კონკრეტული ობიექტების წინააღმდეგ შესაბამისად ქალაქების ბაღდადისა და ბასრას რაიონებში. სულ სპარსეთის ყურეში საომარი მოქმედებების მსვლელობისას განხორციელებულ იქნა ფრ “თომაჰოქების” 297 გაშვება აშშ სზძ-ის ხომალდ-მატარებლებიდან.

ზქჯ-ის ავიაცია და საგემბანო თვითმფრინავები ავიამზიდებიდან 151-, 154- და 155-ე ოპერატიული დამრტყმელი შენაერთების შემადგენლობიდან შესაბამისად სპარსეთის ყურეში, არაბეთისა და წითელ ზღვებში სჰძ-თან ერთობლივად მოქმედებდნენ ადგილისა და დროის მიხედვით შეთანხმებული მასირებული სარაკეტო-საბომბე დარტყმების მიყენებაში საავიაციო და სარაკეტო ბაზებზე, მართვის პუნქტებსა და კავშირგაბმულობის კვანძებზე, მნიშვნელოვან სამხედრო-სამრეწველო და სამთავრობო ობიექტებზე, აგრეთვე ჯართა დაჯგუფებებზე.

ფლოტის ძალების ოპერატიული მოწყობა (построение) კონფლიქტის ზონაში ითვალისწინებდა ერაყზე საბრძოლო ზემოქმედების შესაძლებლობას სამი მიმართულებიდან – სპარსეთის ყურიდან, წითელი ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილიდან და ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილიდან.

სპარსეთის ყურეში მოქმედებდა აშშ სზძ-ის დაჯგუფების ძირითადი დამრტყმელი ნაწილი 30 საბრძოლო ხომალდის, მათ შორის ავიამზიდების ABM CV41 “მიდუეის”, CV61 “რენჯერისა” და ABMA CVN71 “თეოდორ რუზველტის” (1991 წლის 19 იანვრიდან), სახაზო ხომალდების BB63 “მისურისა” და BB64 “ვისკოსინის”, საშტაბო ხომალდის LCC “ბლუ რიჯისა” და 11 სადესანტო ხომალდის შემადგენლობით.

ომანის ყურესა და არაბეთის ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილში თავი მოიყარა 30-მდე ხომალდმა, მათგან სადესანტო ხომალდების უმეტესმა ნაწილმა, სადესანტო ვერტმფრენმზიდების (ABB) LPH2 “ივოძიმას”, LPH11 “ნიუ ორლეანის”, LPH9 “გუამის” მეთაურობით. მასში ასევე შედიოდნენ უნივერსალური სადესანტო ხომალდები (უდხ) LHA4 “ნასაუ”, LHA1 “თარავა”, სამი ატომური წყალქვეშა ნავი და სხვა.

წითელი ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილში იმყოფებოდა 20-ზე მეტი საბრძოლო ხომალდი, რომელთა შორის იყო ავიამზიდები ABM CV67 “ჯონ ფ. კენედი”, CV60 “სარაგოტა”, CV66 “ამერიკა” და ორი ატომური მრავალმიზნობრივი წყალქვეშა ნავი.

ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილში მანევრირებდა რვა საბრძოლო ხომალდამდე, მათ შორის ატომური მრავალმიზნობრივი წყალქვეშა ნავი.

სულ ოპერაციაში “დეზერთ შილდი” მონაწილეობა მიიღო რვა ატომურმა მრავალმიზნობრივმა წყალქვეშა ნავმა, რომლებიც აწარმოებდნენ დაზვერვას ოპერატიული შენაერთების მეთაურთა ინტერესებში და წყვეტდნენ ადჯ-ების ნავსაწინააღმდეგო თავდაცვის ამოცანებს საომარ მოქმედებათა ზონაში მათი გადასვლების მარშრუტებზე. შემდგომში ოპერაცია “დეზერთ სთორმის” დაწყებისთვის წნა-ების დაჯგუფება გაძლიერებულ იქნა კიდევ ხუთი ერთეულით, რომელთაგან ორმა პირველად მოახდინა ფრ “თომაჰოქების” საბრძოლო გაშვებები წყალქვეშა მდგომარეობიდან საახლოებით 1100 კმ-ის დაშორებაზე ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ და წითელი ზღვის ჩრდილოეთ ნაწილებიდან.

ძალების ოპერატიული მოწყობა მთავარ მიმართულებაზე (სპარსეთის ყურე) მოიცავდა:

– საავიამზიდო დამრტყმელ შენაერთს (ადშ) სამი ადჯ-ის შემადგენლობით ერაყის მიწისზედა და საზღვაო ობიექტებზე სარაკეტო-საბომბე დარტყმების მიყენების, აგრეთვე ყურეში საბრძოლო დაჯგუფების საჰაერო დაფარვის უზრუნველყოფის ამოცანებით. ავიამზიდების საბრძოლო მანევრირების რაიონი იმყოფებოდა ყურის ცენტრალურ ნაწილში. ადშ-ის დაცვის ცალკეული ხომალდები რომლებიც წინ იყვნენ გასული ერაყის მიმართულებით 100-120 მილის მანძილზე ავიამზიდებისგან, წყვეტდნენ შენაერთის ჰთ-ის ამოცანებს საგემბანო გამანადგურებლებთან და შორეული რადიოლოკაციური აღმოჩენისა (შრლა) და მართვის თვითმფრინავებთან ერთობლივად.

– ორი რდჯ (სახაზო ხომალდებით BB63 “მისური” და BB64 “ვისკოსინი”), რომლებიც ავიამზიდებისგან ჩრდილო-დასავლეთით 50-90 მილის დაშორებაზე იმყოფებოდნენ, წყვეტდა სარაკეტო დარტყმების მიყენების ამოცანებს ერაყის ტერიტორიაზე მდებარე ობიექტებზე, აგრეთვე ადშ-ის საჰაერო თავდაცვის ამოცანებსაც. შემდგომში სახაზო ხომალდმა “ვისკოსინმა” გადაინაცვლა ყურის აღმოსავლეთ ნაწილში, სავარაუდოდ, მის მიერ ფრ “თომაჰოქების” საბრძოლო მარაგის დახარჯვის შემდეგ.

– გაერთიანებულ საბრძოლო ნაღმ-სატრალო ჯგუფს, რომელიც აშშ სზძ-ის ოთხი და დიდი ბრიტანეთის სამი ტრალერისგან შედგებოდა, და მათ ჰქონდათ ქუვეითის სანაპიროსთან ნაღმების ტრალირების ამოცანა. ჯგუფის დაფარვას ზღვიდან და ჰაერიდან ახორცილებედნენ ადშ-ის ხომალდები და საგემბანო გამანადგურებლები.

წითელ ზღვაში მეორე ადშ-ის ხომალდები განლაგებული იყო ჩრდილოეთ განედის 24 და 26° პარალელებს შორის, თავმოყრილი საბრძოლო მოწყობით (в сосредоточенных боевых порядках). ამ მიმართულებიდან საავიამზიდო ავიაცია აყენებდა დარტყმებს სამხედრო და სამრეწველო ობიექტებს ერაყის დასავლეთ ნაწილში.

ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილში აშშ სზძ-ის ხომალდები განწერტილ ორდერებად მანევრირებდენ და ფრ “თომაჰოქების” მატარებელი ხომალდების ყველა სახეობის თავდაცვას უზრუნდელყოფდნენ, რომლებიც ერაყის ტერიტორიის ჩრდილოეთ ნაწილში მდებარე ობიექტებს აყენებდნენ დარტყმებს. საზღვაო ბაზირების ფრ-ების მარშრუტები გადიოდა თურქეთის ტერიტორიის თავზე.

აშშ სზძ-ის მონაწილეობა საბრძოლო მოქმედებებში გამოიხატებოდა საავიამზიდო ავიაციის რეგულარულ გამოყენებაში სჰძ-ის თვითმფრინავებთან ერთობლივად შემდეგი ძირითადი ამოცანების გადასაწყვეტად: საბომბე საიერიშო დარტყმების მიყენება სამხედრო ობიექტებზე ერაყისა და ქუვეითის ტერიტორიაზე; F-14 “თომქეთი” გამანადგურებლების მიერ B-52 სტრატეგიული ბომბდამშენების გაცილება საბრძოლო გაფრენებისა და ერაყული სახმელეთო ჯარების დაჯგუფებებზე დარტყმების მიყენებისას (კერძოდ, მე-7 საარმიო კორპუსის ჯარებზე ქ. ბასრას რაიონში); სპარსეთის ყურეში სზძ-ის საბრძოლო დაჯგუფების ჰთ-ის უზრუნველყოფა, ცალკეულ შემთხვევებში კი –სპარსეთის ყურეში ერაყული სზძ-ის წყლზედა მიზნებზე (ნაღმ-სატრალო ხომალდებზე, საპატრულო და სარაკეტო კატარღებზე) დარტყმების მიყენება; საჰაერო დაზვერვის წარმოება შრლა და მართვის თვითმფრინავებით E-2C “ჰოქაი”; ზქჯ-ისა და სახმელეთო ჯარების ქვედანაყოფების უშუალო საავიაციო მხარდაჭერა ეპიზოდურ საბრძოლო შეტაკებებში ქუვეითის საზღვარზე. საომარი მოქმედებების მსვლელობისას საავიამზიდო ძალების გამოყენების შემდეგი თავისებურებები აღინიშნებოდა:

– საბრძოლო მოქმედებები დაიწყო საავიამზიდო ჯგუფების ვერდასრულებული გაშლისას საბრძოლო დანიშნულების რაიონებში. ასე, ABMA CVN71 “თეოდორ რუზველტი” ამ დროს სპარსეთის ყურეში გადასასვლელზე იმყოფებოდა, და მისგან ავიაციის გამოყენება მხოლოდ 1991 წლის 20 იანვრიდან დაიწყეს. საჩვენებელია, რომ წითელი ზღვიდან სპარსეთის ყურეში გადასვლა და იქ გაშლა (переразвёртывание) ავიამზიდმა შეასრულა სვლის სიჩქარით 32 კვანძი.

– საგემბანო ავიაციამ საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობა მიიღო დაწყებული პირველი მასირებული საავიაციო დარტყმიდან. 17 იანვრის 0.52-დან 6.00 სთ პერიოდში მოახდინეს ავიაციის სამი ჯგუფის ჰაერში აყვანა (15-22 თვითმფრინავი თითოეულში) ავიამზიდებიდან CV41 “მიდუეი” და CV61 “რენჯერი”. დამრტყმელი და უზრუნველმყოფი თვითმფრინავების თანაფარდობა ჯგუფებში შეადგენდა 1 : 2.

– საგემბანო ავიაცია წყვეტდა ძირითადად მიწისზედა და საზღვაო მიზნებზე დარტყმების მიყენების, სზძ-ის დაჯგუფების საჰაერო თავდაცვის, პატრულირების, სტრატეგიული ავიაციის ჰაერში დაფარვისა და დაზვერვის წარმოების ამოცანებს, რისთვისაც ყოველდღიურად 80-დან 300 თვითმფრინავ-გაფრენამდე ასრულებდა.

– გამანადგურებელი ავიაციის თვითმფრინავების ფრენის საშუალო ხანგრძლივობა შეადგენდა 3 სთ-ს, მაქსიმალური – 5 სთ-მდე, ხოლო შრლა და მართვის თვითმფრინავებისა E-2C “ჰოქაი” კი – 7 სთ-ს. ჰაერში საწვავით გაწყობისთვის KA-6D “ინთრუდერი” საგემბანო თვითმფრინავებთან ერთად აშშ სჰძ-ის გამწყობებიც KC-135 გამოიყენებოდა.

– სტრატეგიული ბომბდამშენების მოქმედებათა უზრუნველყოფისთვის ჰაერში ადიოდა საგემბანო ავიაციის 10-15 თვითმფრინავი. ასე, 19 იანვრის 15.50-ზე ABM CV61 “რენჯერიდან” ამ მიზნით ჰაერში აყვანილ იქნა 13 თვითმფრინავი, მათ შორის ექვსი F-14 “თომქეთი”, ოთხი F/A-18 “ჰორნეთი”, ორი S-3A “ვიკინგი” და E-2C “ჰოქაი”.

– წითელ ზღვაში ავიაციის მოქმედება ავიამზიდებიდან CV60 “სარაგოტა” და CV67 “ჯონ ფ. კენედი” მნიშვნელოვანი ზომით იყო დამოკიდებული აშშ სჰძ-ის თვითმფრინავ-გამწყობებზე. საგემბანო თვითმფრინავების ფრენების მსვლელობისას, რომლებიც დაახლოებით 5 სთ-ს გრძელდებოდა (ჩვეულებრივ მხოლოდ 2 სთ-ს), საწვავით გაწყობა ტარდებოდა ორჯერ – დარტყმების ობიექტებისკენ მარშრუტებზე და უკან დაბრუნებისას. ასეთ პირობებში ავიამზიდებიდან საიერიშო დარტყმების მისაყენებლად 20-დან 30 ერთეულამდე თვითმფრინავების ჯგუფებს ჰაერში ასვლა დღეღამეში მხოლოდ ორჯერ შეეძლოთ.

– საავიამზიდო ავიაციის გამოყენების ყველაზე უფრო მეტი მოქნილობის მიღწევა მოხერხდა საომარი მოქმედებების უკანასკნელ ორ კვირაში, როდესაც სპარსეთის ყურის ჩრდილოეთ ნაწილში თავმოყრილი იყო ოთხი ადჯ (ABMA CVN71 “თეოდორ რუზველტი”, ABM CV41 “მიდუეი”, CV66 “ამერიკა” და CV61 “რენჯერი”). ამასთან უმეტეს შემთხვევებში საავიამზიდო ავიაციის მიერ საიერიშო დარტყმების მიყენების მსვლელობისას მიზნებამდე მანძილის შემცირების პირობებში მოიხსნა თვითმფრინავების ჰაერში საწვავით გაწყობის აუცილებლობა და მოიერიშე ავიაციამ შეძლო ე. წ. “ციკლური ოპერაციების” განხორციელება. მითითებულ პერიოდში ყოველდღიურად ყოველ საათში 18 საათის განმავლობაში ავიამზიდებიდან ჰაერში ადიოდა დამრტყმელი ჯგუფები საშუალოდ 20-20 თვითმფრინავის შემადგენლობით.

– საბრძოლო მოქმედებათა წარმოების ინტერესებში ხანგრძლივი დროის განმავლობაში საგემბანო ავიაცია გამოიყენებოდა ძალების ოპტიმალური საბრძოლო დაძაბულობით. ამასთან ხორციელდებოდა დანაკარგების ანაზღაურება (აშშ-დან სამი მოიერიშის A-6 “ინთრუდერის” გადმოსროლა) და ავიამზიდების გამოყენების განსაზღვრული წესიც იყო დადგენილი: ხუთი დღე აქტიური საბრძოლო მოქმედებებისა, ორი – შემცირებული ინტენსივობით.

– მთლიანობაში აშშ სზძ-ის ავიაციის დანაკარგებმა სპარსეთის ყურის ზონაში საომარი მოქმედებების მსვლელობისას შეადგინა 0,4 თვითმფრინავი 1 ათას გაფრენაზე, შესაბამისმა მაჩვენებელმა აშშ სჰძ-ის ავიაციისთვის – 0,22, მეძ-ის ავიაციისთვის – 0,4, მათ შორის ზქჯ-ის ავიაციისთვის – 0,81. ზქჯ-ის ავიაციის დანაკარგების მაღალი დონე, როგორც ამერიკელი სამხედრო სპეციალისტები აღნიშნავდნენ, იმით აიხსნებოდა, რომ იგი ძირითადად უშუალო საავიაციო მხარდაჭერის ამოცანას წყვეტდა, რის გამოც ხშირად მოწინააღმდეგის საზენიტო საშუალებათა ცეცხლის ქვეშ იმყოფებოდა.

საგემბანო ავიაციის საავიაციო დამრტყმელი ჯგუფის (15-20 თვითმფრინავი) ოპერატიული მოწყობა შეიცავდა თანხლების გამანადგურებლების (F-14 “თომქეთი”) ჯგუფს, რადიოელექტრონული ბრძოლის (რებ) თვითმფრინავების (EA-6B “ფროულერი”) ჯგუფს, მოიერიშეებისა (A-6E “ინთრუდერი”) და გამანადგურებელ-მოიერიშეების (F/A-18 “ჰორნეთი”) დამრტყმელ ეშელონს. ავიაციის მართვა ფრენისას და მიზნის რაიონში ხორციელდებოდა შრლა და მართვის თვითმფრინავებიდან (E-2C “ჰოქაი”).

დარტყმების მიყენებისას მაღალი ეფექტურობა აჩვენა მართვადი ავიაბომბების გამოყენებამ, აგრეთვე ეპიზოდურად ახალი მართვადი რაკეტების (მრ) SLAM გამოყენებამაც მოიერიშეებიდან, დიდი სიმძლავრის გადამღობი და საიერიშო ხელშეშლების (помехи) გამოყენებამ რებ-ის თვითმფრინავებიდან. მიზანზე გასვლის სიზუსტე ღამის პირობებში მიიღწეოდა სათანამგზავრო სანავიგაციო სისტემის NAVSTAR გამოყენებით, ხოლო ცალკეულ შემთხვევებში კი – სანავიგაციო სათანამგზავრო სისტემის “ფლიტსატკომის” გამოყენებითაც (B-52 ბომბდამშენების უზრუნველყოფისას).

სულ საომარი მოქმედებების მსვლელობისას აშშ სზძ-ის ავიაციამ შეასრულა მეძ-ის ავიაციის მთელი საბრძოლო გაფრენების 23 %. 1991 წლის 6 მარტის მდგომარეობით, მან განახორციელა 28929 საბრძოლო გაფრენა, რომელთაგან 36 % მიმართული იყო საიერიშო ამოცანების გადაწყვეტაზე, ხოლო 30 % კი – სახომალდო შენაერთების ჰთ-სა და საბრძოლო პატრულირებაზე. ამ დროის განმავლობაში ფლოტისა და ზქჯ-ის ავიაციამ დახარჯა 4,5 ათასი ტ საბრძოლო მასალა. ფლოტის ავიაციის დანაკარგებმა შეადგინა შვიდი თვითმფრინავი, ზქჯ-ისა კი – რვა.

ეპიზოდურად საბრძოლო მოქმედებების ზონაში ხორციელდებოდა ფრ “თომაჰოქების” 10-30 გაშვება მიწისზედა მიზნების წინააღმდეგ, მათ შორის “ლოს-ანჟელესის” ტიპის ამერიკული ატომური წყალქვეშა ნავებიდან წითელი ზღვის ჩრდილოეთ და ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილებიდან.

სპარსეთის ყურეში ბატონობის შენარჩუნების ამოცანა წყდებოდა სზძ-ის წყალზედა ძალებისა და ავიაციის მოქმედებებით ერაყის ცალკეული ხომალდების, გემებისა და კატარღების ძიებისა და განადგურებისთვის (სულ საბრძოლო მოქმედებების საწყის პერიოდში განადგურებულ იქნა 25-მდე საბრძოლო კატარღა, ტრალერი და ორიც ნაღმგადამღობი /ნაღმების დამყენებელი/ გემი), სახომალდო შენაერთების ყველა სახეობის თავდაცვის ორგანიზებით, ყურეში სანაღმო ვითარების კონტროლით, სპარსეთის ყურესა და მიმდებარე აკვატორიაში მეძ-ის ხომალდებისა და გემების დაუბრკოლებელი ნაოსნობის უზრუნველყოფით.

საბრძოლო დაჯგუფების ჰთ აიგებოდა ზონურ-საობიექტო პრინციპით და ეს საშუალებას იძლეოდა შეექმნათ მთავარი ძალების ეშელონირებული დაცვა საჰაერო დარტყმებისგან. საჰაერო მიზნებს აღმოაჩენდნენ ყველა მიმართულებიდან ორ- ან სამჯერადი გადაფარვით 1000 კმ-მდე სიღრმეში ძალების მოწყობის (построение) ცენტრიდან შენაერთის საკუთარი საშუალებებისა და შრლა და მართვის AWACS სისტემის E-3 თვითმფრინავების გამოყენებით. საჰაერო სივრცის კონტროლი ხორციელდებოდა ორი-სამი თვითმფრინავის E-3 და ხუთამდე საგემბანო თვითმფრინავის E-2C “ჰოქაი” მუდმივად ჰაერში ყოფნით. რადიოსალოკაციო დაზვერვის (дозор) ხომალდები, როგორც საჰაერო ვითარებაზე მეთვალყურეობის ერთერთი კომპონენტი, ჯერ კიდევ საბრძოლო მოქმედებების დაწყებამდე წინ იყვნენ წაწეული ერაყის მიმართულებით. მთლიანობაში აღმოჩენის შექმნილი სისტემა ვრცელდებოდა ერაყის სანაპირო ზონაზე, ქუვეითის ტერიტორიაზე და იძლეოდა მოწინააღმდეგის თვითმფრინავების აღმოჩენის გარანტიას 300-400 კმ-ის იქით შენაერთის მეწინავე ხომალდების წინააღმდეგ იარაღის გამოყენების მიჯნაზე მათ გამოსვლამდე.

საჰაერო მიზნების განადგურება უზრუნველიყოფოდა ჰთ-ის სახომალდო ბარიერების საშუალებებითა და საგემბანო გამანადგურებლებით. 1991 წლის 17 იანვრისთვის შექმნილი ორი ბარიერი მოიცავდა თითოეული ოთხ-ხუთ ხომალდს მოქმედების საშუალო და ახლო რადიუსის საზენიტო-სარაკეტო კომპლექსებით (ზრკ), რომლებიც მუქარის მიმართულებებზე 90-130 კმ-ით იყვნენ წინ გასული. ყველაზე უფრო მეტად გამოხატული სახით ეს ბარიერები არსებობდა საბრძოლო მოქმედებათა პირველ დღეღამეებში, როდესაც ჰაერიდან მუქარის ხარისხი ჯერ კიდევ არ იყო განსაზღვრული. 

საგემბანო გამანადგურებლებს კონფლიქტის დაწყების შემდეგ იყენებდნენ ორ რეჟიმში – “მორიგეობა ჰაერში” და “მორიგეობა გემბანზე”. პირველ დღეებში ჰაერში ერთდროულად ათამდე თვითმფრინავი იმყოფებოდა. შემდგომში კი ეს რაოდენობა ორ-სამჯერ იქნა შემცირებული.

სანაღმო საფრთხესთან ბრძოლა სპარსეთის ყურის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში კონფლიქტის დაწყების შემდეგ ეკისრებოდა მეძ-ის ნაღმ-სატრალო ძალების შენაერთს, რომლის შემადგენლობაშიც ჩართული იყო ნაღმ-სატრალო ხომალდები “ავენჯერი”, “ედროითი”, “იმპერვიოსი” და “ლიდერი”, აგრეთვე აშშ სზძ-ის ექვსი მტრალავი (тральщик) ვერტმფრენი MH-53.

ყველაზე უფრო ინტენსიური ნაღმსაწინააღმდეგო მოქმედებები ხორციელდებოდა საზღვაო სადესანტო ოპერაციის მზადების პერიოდში ქუვეითის სანაპიროსთან, როდესაც ატარებდნენ სადესანტო ხომალდების დგომისა და მანევრირების შიდა და გარე რაიონების, ფარვატერებისა და დესანტის გადასხმის უბნებთან მისასვლელების ტრალიერებას.

1991 წლის თებერვლის დასაწყისამდე ქუვეითის სანაპიროსთან აღმოჩენილ და გაუვნებელყოფილ იქნა დაახლოებით 80 ნაღმი აკუსტიკური, მაგნიტური, ჰიდროდინამიური და კომბინირებული ამფეთქებლებით. სულ აშშ სზძ-მ 1250-ზე მეტი ნაღმი გააუვნებელყო.

სახმელეთო ჯარებისა და ზქჯ-ის სახომალდო არტილერიამ საცეცხლე მხარდაჭერის აღმოჩენა დაიწყეს მათი საბრძოლო მოქმედებების დაწყების შემდეგ: ერაყული ჯარებისთვის ცეცხლის დაშენით ქუვეითის სანაპირო ზოლში და დესანტსაწინააღმდეგო თავდაცვის პოზიციებისთვისაც ელ-ზაურის კონცხზე ელ-აჰმადის რაიონში.

1991 წლის 3 თებერვალს სახაზო ხომალდები “მისური” და “ვისკოსინი” გადავიდნენ სპარსეთის ყურის ჩრდილოეთ ნაწილში. სახაზო ხომალდის BB63 “მისური” მთავარი ყალიბის 406-მმ ქვემეხებიდან საარტილერიო მხარდაჭერის აღმოჩენისას ცეცხლი დაშენილ იქნა ერაყული ჯარების პოზიციებზე 25 კმ-მდე სიღრმეში საუდის არაბეთისა და ქუვეითის საზღვრის რაიონში. 4 თებერვალს სახაზო ხომალდმა ცეცხლი დაუშინა დესანტსაწინააღმდეგო თავდაცვის ობიექტებს ქუვეითის სანაპიროზე.

შემდგომში სახაზო ხომალდები დაცვის ხომალდებთან ერთად პერიოდულად გადიოდნენ სპარსეთის ყურის ჩრდილოეთ ნაწილში ერაყული ჯარებისა და დესანტსაწინააღმდეგო თავდაცვის ობიექტებისთვის ცეცხლის დასაშენად ქუვეითის სანაპირო ზოლში და ფაილაკისა და ბუბიანის კუნძულებზე. სხვა წყალზედა საბრძოლო ხომალდები უზრუნველყოფდნენ ნაოსნობის უსაფრთხოებას ყურის აკვატორიაში და ახორციელებდნენ იმ სატრანსპორტო გემების ესკორტირებას, რომლებიც გადმოტვირთვის პორტებისკენ მიემართებოდნენ.

საზღვაო ქვეითი ჯარის ძალების მოქმედებები ძირითადად საზღვაო სადესანტო ოპერაციის მომზადებისკენ იყო მიმართული.

1991 წლის 20 იანვარს ჰიდროგრაფიული ქვედანაყოფები შეუდგნენ დესანტის შესაძლო გადასხმის რაიონების დაზუსტებას ქალაქ ელ-ქუვეითის სამხრეთით; მეწინავე ავიადამმიზნებლები ზქჯ-ის 1-ლი საექსპედიციო სივიზიის (1 ზქჯედ) ქვედანაყოფებიდან ამუშავებდნენ ავიაციის მართვის ორგანიზაციის ამოცანებს სადესანტო ძალების უშუალო საავიაციო მხარდაჭერის ამოცანების შესრულებისას.

21 იანვარს 1 და 2 ზქჯედ-ების ნაწილებმა დაიწყეს წინსვლა ოპერატიული დანიშნულების რაიონებში, რომლებიც საუდის არაბეთისა და ქუვეითის საზღვარს ემიჯნებოდა.

23 იანვარს ძალებმა ამფიბიურ-სადესანტო შენაერთის (ადშ) შემადგენლობაში ჩაატარეს წვრთნები დესანტის გადასხმაში კუნძულ მასირას რაიონში.

24 იანვარს LCC19 “ბლუ რიჯის” ბორტზე მეძ-ის სახმელეთო ჯარების, სჰძ-ისა და სზძ-ის სარდლობათა მიერ შეთანხმებულ იქნა ერთობლივი მოქმედებების გეგმები მიწისზედა შეტევითი ოპერაციის მსვლელობისას.

25 იანვარს ზქჯ-ის მე-4 და -5 საექსპედიციო ბრიგადების (4 და 5 ზქჯებრ) ქვედანაყოფებმა ჩაატარეს წვრთნა დესანტის გადასხმაში აღუჭურველ სანაპიროზე საზღვაო სადესანტო-გადასასხმელი საშუალებებისა და სატრანსპორტო-სადესანტო ვერტმფრენების გამოყენებით.

26 იანვარს დამამის რაიონში (საუდის არაბეთი) იყო საზღვაო დესანტის გადასხმის რეპეტიცია 5 ზქჯებრ-ის საბატალიონო სადესანტო ჯგუფის მოიერიშე ეშელონის შემადგენლობით. სადესანტო ტრანსპორტ-დოკიდან LSD36 “ენქორიჯი” 46 სადესანტო კატარღით 10 წთ-მდე ინტერვალით რვა ტალღად 500-მდე ადამიანი იქნა გადასხმული.

27 იანვარს ტარდებოდა წვრთნები დესანტის გადასხმის რაიონის დანაღმული უბნების გადალახვაში, ზუსტდებოდა სადესანტო ოპერაციის გეგმები ელ-ქუვეითის სამხრეთით ნავთობის ლაქის გავრცელებასთან დაკავშირებით, აგრეთვე უზრუნველყოფის ძალებისა და საშუალებათა შემადგენლობა.

31 იანვრიდან 1-ლი თებერვლის ჩათვლით პერიოდში 4 და 5 ზქჯებრ-ების საზღვაო ფეხოსანთა ქვედანაყოფებმა დაასრულეს ჩარტვირთვა სადესანტო ხომალდებში კ. მასირას ნაიონში.

3 თებერვალს ადშ-მ 25-მდე სადესანტო ხომალდის შემადგენლობით, ABB LPH9 “გუამის”, LPH2 “ივოძიმასა” და LPH11 “ნიუ ორლეანის”, უდხ LHA4 “ნასაუსა” და LHA1 “თარავას” ჩათვლით 4 და 5 ზქჯებრ-ებით ბორტზე (დაახლოებით 20 ათასი ადამიანი) დაიწყო წინ გასვლა (выдвижение) კ. მასირას რაიონიდან სპარსეთის ყურეში.

1991 წლის თებერვლის დასაწყისში აშშ კონგრესის კვლევითმა სამსახურმა შეიმუშავა მოხსენება საზღვაო სადესანტო ოპერაციის (ზდო) ჩატარების შესაძლო ვარიანტის თაობაზე ქუვეითის განთავისუფლებისთვის საბრძოლო მოქმედებათა მსვლელობისას.

ამ ოპერაციის მომზადებისას ტარდებოდა შემდეგი ძირითადი ღონისძიებები: დესანტის გადასხმის სავარაუდო რაიონში ერაყის შეიარაღებული ძალების თავდაცვის სანაპირო ხაზის დაზვერვა, მოწინააღმდეგის დაჯგუფების აქტიური კოსმოსური და საჰაერო დაზვერვა, ზდო-ის გენერალური რეპეტიცია ომანის ტერიტორიაზე (1991 წლის იანვრის დასასრული).

ოპერაციის ჩატარების სავარაუდო რაიონის სახით დამტკიცებულ იქნა ქ. ელ-ქუვეითი და დაინიშნა მისი ჩატარების შესაძლო ვადაც. ამასთან აღინიშნებოდა, რომ მოულოდნელობის მიღწევისთვის ზდო-ს ღამის საათებში ჩაატარებდნენ.

ჩანაფიქრით გათვალისწინებული იყო სადესანტო ხდომალდებიდან ზქჯ-ის ქვედანაყოფების გადასხმა იმავდროულად სავერტმფრენო დესანტის გადასხმასთან ერთად მოწინააღმდეგის თავდაცვის სიღრმეში. შემდგომში გეგმავდნენ დაპყრობილ პლაცდარმზე ძალებისა და საშუალებათა გაზრდას, მასზე ჯავშანსატანკო ტექნიკისა და არტილერიის გადასროლას. სპეციალისტების შეფასებებით, გადასხმული დაჯგუფების ძალებისა და საშუალებათა მოწინააღმდეგის ჯარების კონტრდარტყმის მოსაგერიებლად მზადყოფნაში მოყვანისთვის საჭირო დროს შეეძლო შეედგინა 1,5 სთ-მდე.

ოპერაციის ძირითად ეტაპებს წარმოადგენდა:

– აშშ სზძ ზქჯ-ისა და საგემბანო ავიაციის თვითმფრინავებით სტრატეგიულ ბომბდამშენ B-52 და F-117A თვითფრინავებთან ერთობლივად დარტყმების მიყენება ერაყული ჯარების პოზიციებზე თავდაცვის მეწინავე მიჯნაზე;

– სახაზო ხომალდების მთავარი ყალიბის ქვემეხებით გადამღობი ცეცხლის წარმოება დესანტის გადასხმის სავარაუდო რაიონის გარე პერიმეტრზე;

– საზღვაო დესანტის გადასხმა (1500 საზღვაო ფეხოსანზე მეტი) საჰაერო ბალიშიანი სადესანტო კატარღებისა და მცურავი ჯავშანტრანსპორტერების (ჯტრ) გამოყენებით, რომელთა ჩაშვებაც წყალში სადესანტო ხომალდებიდან იგეგმებოდა სანაპირო ხაზიდან 1,8 კმ დაშორებაზე. სავერტმფრენო დესანტის გადასხმის განხორციელებას ითვალისწინებდნენ ზქჯ-ის ბატალიონის შემადგენლობით მოწინააღმდეგის თავდაცვის წინა ხაზიდან 10 კმ-მდე სიღრმეში;

– დესანტის მეწინავე ეშელონის ძალებისა და საშუალებათა გაზრდის ჩატარება იგეგმებოდა ხომალდებიდან ნაპირზე მეორე ეშელონის ქვედანაყოფების გადასროლის გზით საჰაერო ბალიშიანი კატარღებით, ხოლო არტილერიისა კი – სატრანსპორტო-სადესანტო ვერტმფრენებით.

უშუალო საავიაციო მხარდაჭერისთვის ვარაუდობდნენ ზქჯ-ის მოიერიშე ავიაციის გამოყენებას, ხოლო მობილური საცეცხლე საშუალებების სახით კი, საცეცხლე წერტილების ჩახშობისა და მოწინააღმდეგის ტანკებთან ბრძოლისთვის – საცეცხლე მხარდაჭერის ვერტმფრენებისა AH-1W “სუპერ კობრა”.

ქუვეითის გასანთავისუფლებლად ზდო-ის ჩატარებისთვის მომზადების მიზნით აშშ ზქჯ-ის სარდლობამ საუდის არაბეთში 1991 წლის თებერვლის დასაწყისში შეიმუშავა იმ მეწინავე ქვედანაყოფების ზურგის უზრუნველყოფის გეგმა, რომელთაც ამ ოპერაციაში უნდა მიეღოთ მონაწილეობა. კერძოდ, 8 თებერვალს განიხილეს საკითხი მტუ-ის საშუალებათა ჰაერით გადასროლების ორგანიზაციის შესახებ აშშ ზქჯ-ის 26-ე საექსპედიციო ბატალიონის (26 ზქჯებ) უზრუნველყოფის ინტერესებში.

საზღვაო სადესანტო ოპერაციის ჩატარებისთვის მზადება შეხამებული იყო ზქჯ-ის ეპიზოდურ მონაწილეობასთან საბრძოლო მოქმედებებში. ასე, 19 იანვარს ზქჯ-ის ქვედანაყოფები მონაწილეობდნენ ცხრა სანავთობე პლატფორმის დაპყრობაში ფლოტისა და ზქჯ-ის ავიაციის თვითმფრინავებისა და ვერტმფრენების მხარდაჭერით (ტყვედ იქნა აყვანილი 12 ერაყელი სამხედრო მოსამსახურე, განადგურებულ – საჰაერო თავდაცვის პოსტები); 25 იანვარს ზქჯ-ის ავიაციის მხარდაჭერით დაიკავეს კუნძული 35 კმ-ში სანაპიროს აღმოსავლეთით, ელ-ქუვეითის სამხრეთით; 31 იანვრიდან 1 თებერვლის ჩათვლით პერიოდში ზქჯ-ის ქვედანაყოფებმა ავიაციისა და სახომალდო არტილერიის მხარდაჭერით დაიკავეს კუნძული უმ-ელ-მარადიმი 25 კმ-ში ქუვეითის სანაპიროს აღმოსავლეთით (განადგურებულ იქნა ჰთ-ის ერაყული საშუალებები და საარტილერიო პოზიციები); 30 იანვრიდან 2 თებერვლის ჩათვლით საზღვაო ფეხოსნებმა მონაწილეობა მიიღეს ერაყის სახმელეთო ჯარების ორი ბრიგადის გარღვევის მოგერიებაში დასახლებულ პუნქტ რას-ულ-ჰაფჯის მიმართულებით. ამ ბრძოლების მსვლელობისას აღნიშნულ იქნა ტაქტიკური ავიაციისა და აშშ სზძ ზქჯ-ის მოქმედებათა შედარებით დაბალი კოორდინაცია, რამაც, კერძოდ, გამოიწვია ქვეითთა საბრძოლო მანქანის (ქსმ) განადგურება შვიდი საზღვაო ფეხოსნით აშშ სჰძ-ის ავიაციის A-10A მოიერიშე თვითმფრინავიდან გაშვებული რაკეტით “მეივერიქი”.

გენერალ ნ. შვარცკოპფის შეფასებით (ერ-რიადი, 27 თებერვალი), 24 თებერვლისთვის ჩამოყალიბებული სიტუაცია მოითხოვდა პირველი დარტყმების მიყენებას საუდის არაბეთთან ქუვეითის საზღვრის ცენტრალურ და აღმოსავლეთ სექტორებში და სწორედ იმ მოქმედებათა განხორციელებას, რომლებსაც ერაყელები არ მოელოდნენ. იმავდროულად ტარდებოდა საზღვაო დესანტების გადასხმა ფლანგებზე და სახომალდო არტილერიით სანაპიროსთვის ცეცხლის დაშენა იმისთვის, რათა მოწინააღმდეგეს ძველებურად ჩაეთვალა, რომ შეტევა სანაპიროს გასწვრივ იქნებოდა განხორციელებული. 

ამ პერიოდში საზღვაო სადესანტო ოპერაციისთვის მზადების მიზნით გააქტიურებულ იქნა ნაღმ-სატრალო მოქმედებები სპარსეთის ყურის ჩრდილოეთ ნაწილში, რომელთათვისაც გამოიყენებოდა აშშ სზძ-ის ოთხი მტრალავი ხომალდი ექვსი მტრალავი ვერტმფრენი MH-53, ცალკეული საბრძოლო ხომალდები და ვერტმფრენები მეძ-ის შემადგენლობიდან. ნაღმ-სატრალო მოქმედებების ხელმძღვანელობა ხორციელდებოდა საშტაბო ხომალდის “ლა-სალის” ბორტიდან. ამ მოქმედებების მსვლელობისას 18 თებერვალს ნაღმებზე აფეთქდა აშშ სზძ-ის ორი საბრძოლო ხომალდი. სადესანტო ვერტმფრენმზიდმა LPH10 “ტრიპოლიმ” მიიღო მნიშვნელოვანი დაზიანებები, ხოლო მრი კრეისერმა CG59 “პრინსტონმა” – წევის ლილვისა (гребной вал) და ხრახნის დაზიანებები, სვლაც დაკარგა. მასზე დაიჭრა ეკიპაჟის სამი წევრი, მწყობრიდან გამოვიდა კიჩოს 127-მმ საარტილერიო კოშკი და ვერტიკალური გაშვების დანადგარი ფრ “თომაჰოქებისა” და ზმრ (საზენიტო მართვადი რაკეტა) “სტანდარტ-2”-ების სროლისთვის. შემდგომში იგი ბუქსირით იქნა გაყვანილი საბრძოლო მოქმედებების ზონიდან და ორი კვირით რემონტზე დაყენებული დუბაიში (არაბთა გაერთიანებული საამიროები). აშშ სზძ-ის შესაძლებლობები ნაღმების ტრალირებაში სპარსეთის ყურის წყლებში, გენერალ ნ. შვარცკოპფის აზრით (გამოსვლა სენატში 1991 წლის 12 ივნისს), წაყენებულ მოთხოვნებსა და ვითარების პირობებს ვერ შეესაბამებოდა.

1991 წლის 24 თებერვლის 1.00-ზე ოპერაცია “დეზერთ სთორმის” მიწისზედა ნაწილის დაწყებამდე სამი საათით ადრე, ქუვეითის სანაპიროსთან მყოფმა სახაზო ხომალდებმა BB64 “ვისკოსინმა” და BB63 “მიუსურიმ” დაიწყეს სანაპირო ზოლზე მასირებული ცეცხლის დაშენა მთავარი ყალიბის 406-მმ ქვემეხებიდან, იმისთვის რათა აეძულებინათ ერაყული სარდლობა ერწმუნა მსხვილი საზღვაო დესანტის გადასხმის გარდაუვალობა. 

შემდგომში, 24 თებერვლის დილას, სანაპიროს რამდენიმე უბანზე ქ. ელ-ქუვეითის აღმოსავლეთ გარეუბნებში და სამხრეთით, ამფიბიური სადესანტო შენაერთის ხომალდებიდან განხორციელებულ იქნა საზღვაო და საჰაერო სადესანტო ჯგუფების გადასხმა საერთო რიცხოვნებით სადესანტო ჯგუფის ბატალიონამდე. ეს მოქმედებები უმთავრესად სადემონსტრაციო ხასიათს ატარებდა.

შემდგომ ორ დღეში აქტიურ მოქმედებებს შეუდგნენ აშშ სზძ-ის სპეციალურ ოპერაციათა ძალების ქვედანაყოფები, რომლებმაც მცირე სწრაფმავალი მცურავი საშუალებების გამოყენებით დაიწყეს სანაპიროს ნაღმური ღობურების გაწმენდა, რითაც ასევე მუქარას უქმნიდნენ და აიძულებდნენ ერაყელებს უწინდებურად ჩაეთვალათ, რომ აშშ ზქჯ-ის დაჯგუფება მსხვილი ზდო-ის ჩატარებისთვის ემზადებოდა.

სზძ-ის სარდლობის შეფასებით, 1991 წლის თებერვლის დასაწყისში აშშ-ისა და მისი მოკავშირეთა შეიარაღებული ძალების წარმატებული მოქმედებების შედეგად შეიქმნა პირობები საზღვაო სადესანტო ოპერაციის ჩატარებისთვის სახმელეთო ჯარების შეტევითი ოპერაციის ფარგლებში ქუვეითის ტერიტორიაზე.

მთლიანობაში აშშ-ისა და მის მოკავშირეთა სზძ-ების საბრძოლო გამოყენება სპარსეთის ყურეში საომარი მოქმედებების მსვლელობისას შემდეგი თავისებურებებით ხასიათდებოდა.

1. პირველად ვიეტნამში ომის შემდეგ კონფლიქტის რაიონში გაშლილ იქნა და საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობა მიიღო შეერთებული შტატების სზძ-ის უმსხვილესმა დაჯგუფებამ – 90-მდე საბრძოლო ხომალდმა, მათ რიცხვში ექვსმა მრავალმიზნობრივმა ავიამზიდმა (ამ კლასის საბრძოლველად მზადმყოფი მთელი ხომალდების 50 %), შვიდმა ავიამზიდმა სადესანტო ხომალდმა (ორი უდხ და ხუთი ABB, 50 %-ზე მეტი საბრძოლო შემადგენლობაში მყოფთაგან) და დაახლოებით 18-მა წყალზედა და წყალქვეშა ხომალდმა – ფრთოსანი რაკეტების “თომაჰოქი” მატარებლებმა.

2. აშშ სზძ-ის ძირითად დამრტყმელ დაჯგუფებათა მოქმედებები საბრძოლო გამოყენების რაიონებიდან წითელ ზღვასა და სპარსეთის ყურეში პრაქტიკულად ერაყის შეიარაღებული ძალების მხრიდან წინააღმდეგობის გარეშე ხორციელდებოდა.

3. ომის საწყის პერიოდში აშშ სზძ-ის ძალისხმევა საჰაერო შეტევით ოპერაციაში საგემბანო ავიაციისა და ფრ “თომაჰოქების” მონაწილებაზე იყო მიმართული.

4. პირველი სარაკეტო დარტყმა დაახლოებით 3 საათს გრძელდებოდა და მას მასირებულად და ღამის საათებში ატარებდნენ. ამასთან იგი კოორდინირებული გახლდათ სტრატეგიული, ტაქტიკური და საგემბანო ავიაციის მოქმედებებთან.

5. საომარი მოქმედებების საწყის პერიოდში ყველაზე უფრო სრულად და წარმატებით სპარსეთის ყურეში ბატონობისა და ჰაერში უპირატესობის მოპოვებისა და შენარჩუნების ამოცანები იქნა გადაწყვეტილი.

6. მნიშვნელოვან ხარისხად ვერ გაამართლა პენტაგონის ზოგიერთი სპეციალისტის იმედები მსუბუქმა მოიერიშემ AV-8B “ჰარიერ-2”-მა. თვითმფრინავის მთავარ ნაკლად, მათი შეფასებებით, მოქმედების მცირე რადიუსისა და საბრძოლო ამოცანების გადაწყვეტის რაიონში ყოფნის მცირე დროის გარდა, რაც არ აძლევდა მას ტაქტიკური მიზნების ძიებისა და მათზე დარტყმების მიყენების განხორციელების შესაძლებლობას, იქცა, სხვა ტიპების მოიერიშეებთან შედარებით, მისი დაბალი სიცოცხლისუნარიანობა. ამის შედეგად ამ თვითმფრინავებმა ყველაზე უფრო მეტი დანაკარგები განიცადეს (ექვსი თვითმფრინავი “ჰარიერ-2” იქნა ჩამოგდებული საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილე 60 ასეთი მანქანიდან).

7. სპარსეთის ყურის ზონაში საომარი მოქმედებების მსვლელობისას შეერთებულმა შტატებმა პირველად:

– პრაქტიკულად შეაფასა იარაღის ახალი მაღალი სიზუსტის მქონე სისტემებისა და სახეობათა – ფრთოსანი რაკეტების “თომაჰოქი” და მართვადი რაკეტების SLAM საბრძოლო გამოყენების ეფექტურობა;

– კორეაში ომის დროიდან პირველად იქნა განხორციელებული სახაზო ხომალდების საბრძოლო გამოყენება;

– სახაზო ხომალდებიდან საომარ მოქმედებებში გამოყენებულ იქნა “პიონერის” ტიპის უპილოტო საფრენი აპარატები;

– მსუბუქი მოიერიშეები AV-8B “ჰარიერ-2” საბრძოლო გაფრენებს ახდენდნენ უდხ-დან LHA4 “ნასაუ”;

– საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობა მიიღეს ახალი ტიპების ხომალდებმაც, მათ შორის “ტიკონდეროგას” ტიპის მრი კრეისერებმა, “ავენჯერის” ტიპის ნაღმ-სატრალო ხომალდებმა, საჰაერო ბალიშის მქონე LCAC კატარღებმა;

– განხორციელებულ იქნა გემ-საწყობების სამი ესკადრის საბრძოლო გამოყენება, რომლებშიც ზქჯ-ის სამი საექსპედიციო ბრიგადის იარაღი, სამხედრო ტექნიკა და მტუ-ის საშუალებები იყო განთავსებული.

აშშ სზძ-ის შტაბის უფროსის ფ. კელსოს შეფასებით, კონფლიქტი სპარსეთის ყურის რაიონში წარმოადგენდა სზძ-ის შესაძლებლობათა ნათელ მაგალითს კრიზისულ სიტუაციაზე რეაგირების საქმეში. ოპერაცია “დეზერთ შილდის” სულ დასაწყისიდანვე სზძ-ის დაჯგუფება სპარსეთის ყურის ზონაში ერაყზე ზეწოლის მოხდენის მთავარ ინსტრუმენტად გამოდიოდა.

შემდგომში 1991 წლის 24 აპრილს მე-7 ფლოტის საშტაბო ხომალდის LCC19 “ბლუ რიჯის” სპარსეთის ყურიდან ბაზირების მეწინავე პუნქტ იოკოსუკაში (იაპონია) წასვლის შემდეგ აშშ სზძ კონფლიქტის ზონაში მშვიდობიანობის დროის ოპერატიულ ორგანიზაციაზე გადავიდა. ფლოტის ძალების სარდლობას რეგიონში სათავეში აშშ სზძ-ის სარდალი შუა აღმოსავლეთში კონტრ-ადმირალი ტეილორი ჩაუდგა, რომლის შტაბიც საშტაბო ხომალდ “ლა სალის” ბორტზე იყო განთავსებული.

III. სპეციალური დანიშნულების ბრიტანული ჯარები სპარსეთის ყურეში ომის მსვლელობისას 

ანტიერაყული კოალიციის სპეციალურ ოპერაციათა ძალების მოქმედებებში სპარსეთის ყურეში კონფლიქტის მსვლელობისას შესამჩნევ როლს თამაშობდნენ დიდი ბრიტანეთის სახმელეთო ჯარების სპეციალური დანიშნულების ნაწილები SAS (Special Air Service) და სამხედრო-საზღვაო ძალების (სზძ) საბრძოლო მცურავები SBS (Special Boat Squadron). მათ გამოყენებას კოორდინაციას უწევდა სპეციალურ ოპერაციათა ძალების (სოძ) სარდლობა, რომელიც გენერალ შვარცკოპფის გაერთიანებულ შტაბში იყო შექმნილი. ამ ქვედანაყოფების საბრძოლო ჯგუფები ერაყელებთან “უშუალო შეხებაში” ქუვეითის ოკუპაციის პირველსავე საათებში მოვიდნენ. ბრიტანული პრესის მონაცემებით, ისინი აქ ჯერ კიდევ კონფლიქტის დაწყებამდე “საწვრთნელი მისიით” იმყოფებოდნენ. გადავიდნენ რა არალეგალურ მდგომარეობაში, ჯგუფები კოალიციის ჯარების სარდლობის ქუვეითურ წინააღმდეგობის მოძრაობასთან კონტაქტების შენარჩუნების საქმეში მნიშვნელოვან რგოლს წარმოადგენდნენ და მოკავშირეთა სოძ-ის შემდგომი გაშლისთვისაც ხელსაყრელი პირობები შექმნეს.

SAS-ისა და SBS-ის ქვედანაყოფებს სპეციალურ ოპერაციათა ჩატარების მდიდარი გამოცდილება გააჩნიათ მსოფლიოს ბევრ რეგიონში, მათ შორის უდაბნო ადგილმდებარეობაზეც. ამ ჯგუფების მოქმედებათა მეთოდები და ტაქტიკა ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მონათესავე სამსახურებისთვის ბევრ ქვეყანაში, და პირველ რიგში კი აშშ-ში მისაბაძ ნიმუშად ითვლებოდა. კონფლიქტის დაწყებისთვის სპეციალურ ოპერაციათა ბრიტანული ძალების ჯარისკაცები და ოფიცრები უფრო მეტად აღმოჩნდნენ მომზადებულნი, ვიდრე მათი ამერიკელი კოლეგები. ომანში თავიანთი სასწავლო ცენტრის წყალობით, სადაც SAS და SBS რეგულარულ საბრძოლო მომზადებას ატარებდნენ, მათ საომარ მოქმედებათა თეატრის (ომთ), არაბული აღმოსავლეთის ქვეყნების მოსახლეობის ყოფაცხოვრების, ზნე-ჩვეულებათა და ადათების უფრო უკეთესი ცოდნა ჰქონდათ. ბრიტანული სამხედრო კონტინგენტის საუდის არაბეთში გაგზავნაზე გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ კი იქ გადასროლილ იქნა SAS-ის 22-ე პოლკის ოთხივე ბატალიონი (მშვიდობიანობის დროს პოლკი დისლოცირებულია ქ. ჰერესფორდში, დიდი ბრიტანეთი), აგრეთვე ყველაზე უფრო გამოცდილი სპეციალისტები ტერიტორიული არმიის SAS-ის 21-ე და 23-ე პოლკების შემადგენლობიდან. ინგლისური პრესის მონაცემებით, ერაყის წინააღმდეგ საომარ მოქმედებებში დიდი ბრიტანეთის SAS-ისა და SBS-ის შემადგენლობიდან 2000-ზე მეტი სამხედრო მოსამსახურე მონაწილეობდა.

კონფლიქტის საწყის ეტაპზე სპეციალურ ოპერაციათა ძალები წყვეტდნენ შემდეგ ამოცანებს:

– სადაზვერვო ინფორმაციის მოპოვება;

– ქუვეითელი სამხედრო მოსამსახურეების ერაყული არმიის ზურგში აშშ-ისა და დიდი პრიტანეთის სპეცსამსახურების ინტერესებში მოქმედებებისთვის მომზადება;

– თავიანთი სამხედრო მოსამსახურეებისთვის არაბული ენის ადგილობრივი დიალექტის, მოსახლეობის ყოფა-ცხოვრებისა და ზნე-ჩვეულებათა თავისებურებების სწავლება.

SAS-ის საქმიანობის მნიშვნელობა დამტკიცებულ იქნა ჯერ კიდევ 1982 წელს ფოლკლენდის (მალვინის) კუნძულების გამო ანგლო-ბრიტანული კონფლიქტის მსვლელობისას, როდესაც არგენტინის სანაპიროსა და თავად კუნძულებზე გადასროლილი და გაშლილი SAS-ის სამეთვალყურეო პოსტები (ოთხ-ოთხი ადამიანი) ბრიტანულ სარდლობას უზრუნველყოფდნენ აუცილებელი ინფორმაციით მოწინააღმდეგის ჯარების საქმიანობის შესახებ. მსგავსი პოსტები (საგუშაგოები) საუდის არაბეთსა და ქუვეითშიც იქნა დაყენებული. ითვლება, რომ სწორედ SAS-ისა და სხვა ანალოგიური სამსახურების ქვედანაყოფების მიერ მოპოვებული მონაცემების წყალობითაც გააჩნდა მრავალეროვნული ძალების (მეძ) სარდლობას უტყუარი ინფორმაცია ერაყული არმიის შესახებ.

საბრძოლო მოქმედებათა მთელი პერიოდის მანძილზე SAS-ის ჯგუფები იმყოფებოდნენ რა ერაყის ტერიტორიაზე, ახორციელებდნენ ღონიეძიებათა კომპლექსს, რომლებიც დაკავშირებული გახლდათ რადიოსალოკაციო სადგურების (რლს) მწყობრიდან გამოყვანასთან, მსხვილი სამხედრო საწყობებისა და კომუნიკაციათა მნიშვნელოვანი ობიექტების განადგურებასთან, მეძ-ის ავიაციის მოწინააღმდეგეზე დამიზნებასთან (наведение), რადიოხელშეშლების დაყენებასთან, დანაღმული ველების ადგილმყოფობაზე მონაცემების გადაცემასთან, ტყვეების ხელში ჩაგდებასთან, აგრეთვე ერაყული ჯარების უკანდახევის დეზორგანიზებასთან.

SAS-ის ჯგუფების პრიორიტეტული მიზნების რიცხვში შედიოდა ერაყული სარაკეტო ტექნიკის გამოვლენა და ლიკვიდაცია. მეძ-ის სპეციალურ ოპერაციათა ძალების ხელმძღვანელობის პირველ მოხსენებაში, რომელიც 1991 წლის იანვარში იქნა გაგზავნილი პენტაგონში და რომელიც ერაყული სარაკეტო ძალების შესაძლებლობათა შესახებ ინფორმაციას შეიცავდა, აღნიშნული იყო აშშ-ისა და დიდი ბრიტანეთის სპეცქვედანაყოფების მიერ ჩატარებული ოპერაცია ერაყული საზენიტო რაკეტის ხელში ჩასაგდებად, რომელიც ტყვედ აყვანილ გათვლასთან ერთად მოკავშირეთა ჯარების განლაგებაში ვერტმფრენით იქნა ჩატანილი. ასეთნაირად მიღებულმა მონაცემებმა საშუალება მისცა მეძ-ის ავიაციას ეფექტურად ებრძოლა მოწინააღმდეგის საჰაერო თავდაცვის (ჰთ) საშუალებების წინააღმდეგ. ერაყის მიერ მომიჯნავე ქვეყნებზე სარაკეტო დაშენის დაწყებასთან ერთად SAS-ის მაღალმობილურმა ჯგუფებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს “სკადის” ტიპის რაკეტების გასაშვები დანადგარების ძიებასა და განადგურებაშიც.

ერაყის შეიარაღებული ძალების კომუნიკაციათა ხაზების დარღვევაში ყველაზე უფრო მეტი წარმატების მიღწევა, დასავლელი ანალიტიკოსების შეფასებით, ქუვეითში განლაგებულ ერაყულ ქვედანაყოფებსა და ქ. ბასრაში მდებარე სამეთაურო პუნქტს შორის დახურული კავშირგაბმულობის მიწისქვეშა საკაბელო ხაზის მწყობრიდან გამოყვანის ოპრაციის ჩატარების შედეგად გახდა შესაძლებელი. ამან აიძულა ერაყელები რომ ჩვეულებრივი რადიოქსელები გამოეყენებინათ, რამაც არსებითად შეუმსუბუქა მოკავშირეებს რადიოდაჭერის წარმოება. იმ შემთხვევებში, როდესაც კავშირგაბმულობის ხაზების განადგურება ვერ ხერხდებოდა, SAS-ის სპეციალისტები მინიატურულ მოწყობილობებს იყენებდნენ ხელშეშლების დასაყენებლად.

დიდი ბრიტანეთის სპეციალურ ოპერაციათა ქვედანაყოფები ატარებდნენ რეიდებს მოწინააღმდეგის ღრმა ზურგში მაღალი ჩინის ერაყელი ოფიცრების მოტაცებისა და ფრონტის ხაზზე მიყვანის მიზნით. გარდა ამისა, როგორც გაზეთი “სანდი ტაიმსი” იტყობინებოდა, SAS-ის სპეციალისტებმა მიიღეს ერაყელ სამხედრო ხელმძღვანელობას შორის ს. ჰუსეინის ყველაზე უფრო მგზნებარე მომხრეების განადგურების ამოცანა, რასაც, ინგლისური სარდლობის აზრით, ერაყულ ჯარებში უწესრიგობათა პროვოცირება უნდა მოეხდინა და მათი მორალური სულისკვეთებისთვის ძირი გამოეთხარა.

სპეციალური დანიშნულების ჯგუფების ერაყულ ზურგში გადასროლის მეთოდები მრავალფეროვანი გახლდათ. მათ ნაწილს გადაისროდნენ თვითმფრინავებით, და ისინი სპეციალური პარაშუტებით ასრულებდნენ დაყოვნებულ ნახტომს დიდი სიმაღლეებიდან. 2-12 ადამიანის რიცხოვნების ჯგუფები კი დასახულ რაიონში საგანგებო სანავიგაციო აღჭურვილობის მქონე ვერტმფრენებით მიჰყავდათ. SAS-ის ზოგიერთი ქვედანაყოფი გადაადგილდებოდა ხმელეთზე, რისთვისაც იყენებდა საკუთარ საშუალებებს: “ლანდროვერის” ტიპის ავტომობილებს, რომლებიც უდაბნოში სწრაფად გადაადგილებისთვის იყვნენ აღჭურვილი და მძლავრი შეიარაღებაც გააჩნდათ. ავტომობილი, რომლის ეკიპაჟიც სამი ადამიანისგან შდგებოდა, აღჭურვილი იყო ორი ყუმბარსატყორცნით, აგრეთვე 7,62 და 12,7 მმ ყალიბის ორი ტყვიამფრქვევით. გარდა ამისა, მანქანა სათანამგზავრო კავშირგაბმულობის საშუალებებითა და ღამური ხედვის ხელსაწყოებითაც გახლდათ აღჭურვილი. SAS-ის თითოეულ მობილურ ჯგუფს გააჩნდა პორტატული რადიოსადგური PRS 319, რომელსაც დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრების (დხთ) მეშვეობით SAS-ის ოპერატიულ ცენტრთან დიდ ბრიტანეთში მდგრადი კავშირგაბმულობის შენარჩუნება შეუძლია.

საწვავისა და საბრძოლო მასალების მარაგების შევსებისთვის ერაყის ტერიტორიაზე უდაბნოში ჰქონდათ შექმნილი ორი ბაზა, რომლებიც მობილურ ჯგუფებს ყოველივე აუცილებლით უზრუნველყფდნენ.

გადაადგილების მაღალი სიჩქარის წყალობით სპეციალური დანიშულების ჯგუფები აქტიურად გამოიყენებოდა მეძ-ის კატაპულტირებული მფრინავების საძიებლად და გადასარჩენად. ერთერთი ასეთი ოპერაციის დროს ისინი ფარულად მიჰყვებოდნენ ერაყელთა ორ კოლონას, რომლებმაც მოკავშირეთა მფრინავები ქ. ბასრაში ბადრაგით ჩაიყვანეს. მხოლოდ ტყვეთა განადგურების მუქარამ შეაჩერა SAS-ის ჯგუფი იმ შენობაზე იერიშის მიტანისგან, სადაც ტყვე მფრინავები ჰყავდათ მოთავსებული.

დიდი ბრიტანეთის SAS და SBS აშშ სახმელეთო ჯარების სოძ-ის ქვედანაყოფებთან ერთობლივად აქტიურ მონაწილეობას ღებულობდნენ მთავარი დარტყმის ნამდვილი მიმართულების საკითხში ერაყული სარდლობის შეცდომაში შეყვანის ოპერაციაში. მათმა ყურადღების გადამტანმა სარეიდო და დივერსიულმა მოქმედებებმა და სპარსეთის ყურის ქუვეითის სანაპიროზე დანაღმულ ველებში გასასვლელების გაწმენდამ, სამხედრო სპეციალისტების აზრით, გადამწყვეტი როლი ითამაშა მეძ-ის სარდლობის გეგმების წარმატებაში მოწინააღმდეგის დეზინფომაციასთან მიმართებით. ერაყულ სარდლობას სამხრეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ მიმართულებაზე უკანასკნელ მომენტამდე ჰყავდა განლაგებული ჯარების მსხვილი დაჯგუფება, რადგანაც ზღვიდან დესანტის გადმოსხმას მოელოდა.

საბრძოლო მოქმედებათა მთელი პერიოდის მანძილზე მეძ-ის სარდლობას უხდებოდა იმის გადაწყვეტა, თუ რა უფრო მნიშვნელოვანია: სპეცჯარების წარმატებულად ჩატარებული აქცია თუ თუ სპეციალურ ოპერაციათა ამა თუ იმ ჯგუფის განსაიდუმლოება, რასაც შეეძლო ერაყელთა კონტრზომები გამოეწვია. იმისდა მიხედვით, თუ რაც უფრო შთამბეჭდავი ხდებოდა მეძ-ის წარმატებები, SAS-ის ჯგუფები სულ უფრო მეტად “თავხედურ ამოცანებს” ღებულობდნენ: ხიდების აფეთქების, ერაყულ აეროდრომებზე საავიაციო საწვავის დაბინძურების, მოწინააღმდეგის ცალკეულ ობიექტებზე თავდასხმებისა და ა. შ. იტყობინებოდნენ, რომ ერთერთი რეიდის მსვლელობისას SAS-ის ჯგუფმა ააფეთქა ბუნკერი, სადაც 450-ზე მეტი ერაყელი ჯარისკაცი იმყოფებოდა.

სპარსეთის ყურის რაიონში ყველა ოპერაცია წარმატებით არ დასრულებულა. ასე, შესრულებული არ ყოფილა ბრიტანული SBS-ის ქვედანაყოფებისთვის დასმული ამოცანები ქუვეითის სანაპიროზე გადასხმისას. ეს ჯგუფები დესანტირების ადგილამდე მცირეგაბარიტიანი წყალქვეშა აპარატებით, ბუქსირებით, სწრაფმავალი გასაბერი ნავებითა და ბაიდარებითაც კი მიჰყავდათ. სანაპირო წყლებში ნავთობის დიდი ჩაღვრის შედეგად მათი მოქმედებები გაძნელებული იყო. ერაყულმა სზძ-მა ბრიტანული წყალქვეშა აპარატები აღმოაჩინა და მათ განადგურებას ცდილობდა. და მხოლოდ დასახმარებლად გამოძახებულმა აშშ სჰძ-ის თვითმფრინავებმა შეძლეს ოპერაციის სრული ჩაშლის თავიდან აცილება, გაანადგურეს რა შემტევი ერაყული ხომალდები. 1991 წლის 25 იანვარს რაზმმა, რომელშიც SBS-ის 22 წყალქვეშა მცურავი შედიოდა, ვერ შეძლო წყალქვეშა ნავებში დაბრუნება სპარსეთის ყურეში არსებული ისევ იმ ნავთობის ლაქის გამო და იძულებული შეიქნა ქუვეითში დარჩენილიყო.

ყოველთვის ვერ სრულდებოდა წარმატებით მოკავშირეთა ავიაციის კატაპულტირებული მფრინავების გადარჩენის ღონისძიებებიც. 2 თებერვალს ძლიერი სილიანი ქარიშხლის გამო კატასტროფა განიცადა აპეციალური დანიშნულების ამერიკულმა ვერტმფრენმა MH-60, რომლის ბორტზეც სპეციალურ ოპერაციათა ძალების შვიდი სამხედრო მოსამსახურე და მათ მიერ გადარჩენილი მფრინავი იმყოფებოდნენ.

ზუსტ მონაცემებს კონფლიქტის მსვლელობისას SAS-ისა და SBS-ის ნაწილების დანაკარგების შესახებ ომის მომდევნო თვეებში სრულიად საიდუმლოდ ინახავდნენ. თუმცა კი ცნობილი იყო დიდი ბრიტანეთის სპეციალური დანიშნულების ჯარების ოთხი დაღუპული და შვიდი ტყვედ ჩავარდნილი სამხედრო მოსამსახურის შესახებ.

SAS-ისა და SBS-ის სამსახურების როლსა და მნიშვნელობას დიდად აფასებდა სამოკავშირეო სარდლობა. სპეციალისტები, რომლებიც სოძ-ის შესახებ წერდნენ, 1991 წლის მეორე ნახევარში აღნიშნავდნენ, რომ ქუვეითის გასათავისუფლებლად საომარ მოქმედებათა მსვლელობისას თანამედროვე ომში პირველად ხდებოდა ამ ძალების გათვალისწინება მეძ-ის სარდლობის პრაქტიკულად ყველა გეგმის შედგენისას. SAS-ისა და SBS-ის შესაძლებლობათა ასე სრულად გამოყენებაში არცთუ მცირე მნიშვნელობა ჰქონდა იმას, რომ სპარსეთის ყურის ზონაში ბრიტანული ჯარების სარდალი გენერალ-ლეიტენანტი დე ლა ბილიერი თავის დროზე სამსახურს გადიოდა SAS-ის ქვედანაყოფებში ომანში, მალაიზიასა და იემენში, მეთაურობდა სპეცდანიშნულების ჯარებს ფოლკლენდის (მალვინის) კუნძულების გამო ანგლო-არგენტინული ომის მსვლელობისას.

IV. აშშ სპეციალურ ოპერაციათა ძალები საბრძოლო მოქმედებებში სპარსეთის ყურის ზონაში 

“ეიფორიამ, რომელიც წარმოიქმნა საბჭოთა კავშირთან ურთიერთობების გაუმჯობესებასთან და ბირთვული ომის მუქარის შემცირებასთან დაკავშირებით, არ უნდა დაბინდოს ჩვენი მზერა, – განაცხადა 1991 წლის მარტში აშშ კონგრესის წარმომადგენელთა პალატაში გამართულ მოსმენებზე აშშ შეიარაღებული ძალების სპეციალურ ოპერაციათა ძალების (სოძ) სარდლობის სარდალმა კ. სტაინერმა, – აშშ მზად უნდა იყოს შეიარაღებული ძალის გამოყენებისთვის ყველაზე უფრო განსხვავებულ სიტუაციებში. სოძ-ი ამ პირობებშიც წარმოადგენს მიზნის მიღწევის შედარებით ნაკლებად ძვირ, მაგრამ განსაკუთრებით ეფექტურ საშუალებას”.

დაჯერებულობას კ. სტაინერს ბევრწილად აძლევდა სპარსეთის ყურის რაიონში მიმდინარე კონფლიქტში სოძ-ის ქვედანაყოფების მონაწილეობის ოფიციალური შეფასება. ქვეყნის პრეზიდენტის, თავდაცვის მინისტრის, შტაბების უფროსთა კომიტეტის (შუკ) თავმჯდომარის, ამერიკული ისტებლიშმენტის სხვა მაღალი თაბამდებობის პირების ერაყთან ომის შედეგებისადმი მიძღვნილ გამოსვლებში სოძ-ის სარდლობას შეიარაღებული ძალების სახეობებთან ერთ რიგში უცილობლად “საპატიო ადგილი” ეკავა. “მწვანე ბერეტებისა” და “რეინჯერების” ვაჟკაცობას აშშ სამხედრო-პოლიტიკური ხელმძღვანელობის ბევრი წარმომადგენელი დითირამბებს უმღეროდა.

აანალიზებდნენ რა სოძ-ის საბრძოლო გამოცდილებას, სპარსეთის ყურის რაიონში მიღებულს, დასავლელი სამხედრო სპეციალისტები მიდიოდნენ დასკვნამდე შეიარაღებულ კონფლიქტებში მისი გამოყენების ხარისხობრივად ახალი დონის შესახებ. აქ მას იყენებდნენ არა მხოლოდ ჯართა სხვა გვარეობებთან ერთობლივად, არამედ ასევე დამოუკიდებელი, “სრულუფლებიანი ელემენტის” სახითაც (მრავალეროვნული ძალების /მეძ/ სარდლობის სტრატეგიული ჩანაფიქრის შესაბამისად) სახმელეთო ჯარებთან, სამხედრო-საჰაერო ძალებთან (სჰძ) და სამხედრო-საზღვაო ძალებთან (სზძ) ერთად. 

სპარსეთის ყურის რაიონში სოძ-ის მოქმედებების წარმატებით კოორდინირებისთვის ნ. შვარცკოპფის შტაბთან გაშლილი იყო გაერთიანებული ცენტრალური სარდლობის სპეციალურ ოპერაციათა სარდლობის (გცს სოს) შტაბიც, რომელსაც ბრიგადის გენერალი ჯონსონი სარდლობდა. სარდლობის საფუძველს შეადგენდნენ რაზმი “დელტა”, სახმელეთო ჯარების სპეციალური დანიშნულების მე-5 და 10-ე ჯგუფების ქვედანაყოფები, აგრეთვე “რეინჯერების” 75-ე პოლკის, სპეციალური დანიშნულების საარმიო ავიაციის 160-ე პოლკისა და ფსიქოლოგიურ ოპერაციათა 13-ე ბატალიონის ქვედანაყოფები, სჰძ-ის სოძ-ის თვითმფრინავები და ვერტმფრენები და აშშ სზძ-ის მე-2 ჯგუფის სადაზვერვო-დივერსიული ქვედანაყოფები. მასში ასევე შევიდა ასეულამდე რიცხოვნების ქვედანაყოფი დიდი ბრიტანეთის სპეცდანიშნულების 22-ე პოლკის შემადგენლობიდან. მეძ-ის სარდლობა განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობდა კოალიციის ეროვნული კონტინგენტებისა და სოძ-ის ნაწილების ურთიერთმოქმედებას. ეს ამოცანები გაერთიანებულ საკოორდინაციო კომიტეტს ეკისრებოდა. საკორპუსო, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში კი სადივიზიო დონეზე, მოქმედებდნენ შტაბებისთვის მიცემული სოძ-ის ქვედანაყოფები, რომლებიც სიღრმივი დაზვერვის საჯარისო ჯგუფების ამოცანებს ასრულებდნენ.

უცხოელი ექსპერტების შეფასებების თანახმად, კონფლიქტის მსვლეობისას დამუშავებულმა სოძ-ის სამეთაურო (საკომანდო) სტრუქტურამ საშუალება მისცა მკაფიოდ და დროულად დაესვათ ამოცანები, ეფექტურად და მოქნილად ეხელმძღვანელათ ნაწილებისა და ქვედანაყოფებისთვის. სოძ-ის ერთერთი ოფიცრის სიტყვებით, “მათ (“მწვანე ბერეტებმა”* – ს. ს. /*“მწვანე ბერეტები” – აშშ სახმელეთო ჯარების სპეციალურ ოპერაციათა ჯგუფების პირადი შემადგენლობა/) სულ თავიდანვე მკაფიოდ იცოდნენ, თუ მათგან რას მოითხოვდნენ, და ესმოდათ თავიანთი მისიის მნიშვნელობა. ეს მათ მაღალი საბრძოლო სულისკვეთების შენარჩუნებაში ეხმარებოდა და საბოლოო ჯამში მთელი ოპერაციის წარმატებაც განსაზღვრა”.

სოძ-ის პირველმა ფორმირებებმა სპარსეთის ყურის რაიონში ჩასვლა დაწყეს მალევე აშშ პრეზიდენტის მიერ საუდის არაბეთში ამერიკული ჯარების გაგზავნაზე გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ. მათი შემადგენლობა, როგორც წესი, შერეული იყო. მათში რთავდნენ ამერიკელ სამხედრო მოსამსახურეებს რაზმიდან “დელტა” და ბრიტანელ “კომანდოსებს” 22-ე პოლკიდან. სპეციალურ ოპერაციათა ჯარების საერთო რიცხოვნებამ სპარსეთის ყურის რაიონში საბრძოლო მოქმედებების დასაწყისისთვის 5 ათას ადამიანს მიაღწია. სპეციალურად აღჭურვილი ვერტმფრენებით MH-53J “ფეივ ლოუ”, MH-60G “ფეივ ჰოქი” და AH/MH-6 ჯგუფებს მოწინააღმდეგის ტერიტორიის სიღრმეში გადაისროდნენ; ზოგიერთ ქვედანაყოფს, რომლებიც მობილური გასაშვები დანადგარების “სკადების” ძიებით იყვნენ დაკავებულნი, 250 კმ-მდე სიღრმეშიც კი. პირადი შემადგენლობის განკარგულებაში იმყოფებოდა საგანგებო სამხედრო ტექნიკა, მაგალითად პარაშუტები “ფრთა”, რომელთა დახმარებითაც შეგიძლია იფრინო დელტაპლანის მსგავსად 50 კმ-მდე და გადმოხტე ვერტმფრენებიდან ზღვრულად მცირე სიმაღლეებზე, აგრეთვე ელექტრონულ-ოპტიკური ხელსაწყოები, რომლებიც მზეზე ათინათებს არ იძლევიან. კავშირგაბმულობის ხაზების მოსმენისთვის ისეთი მოწყობილობები გამოიყენებოდა, რომლებიც თავიანთი ზომებით დიდი ტრანზისტირული რადიომიმღების გაბარიტებს არ აღემატებოდა.

ცალკეული ჯგუფები დესანტირების ადგილამდე სადესანტო-სატრანსპორტო თვითმფრინავების MC-130 დახმარებით მიჰყავდათ. ეს ოპერატიულ-ტაქტიკური რაკეტების “სკადი” გასაშვები დანადგარების განადგურებაზე ამოცანების შესრულების სასწრაფოობით იყო განპირობებული.

სპარსეთის ყურეში საბრძოლო მოქმედებების წინა დღეებში სოძ-ის ერთერთმა ჯგუფმა ხელში ჩაიგდო “მიწა-ჰაერი” კლასის ერაყული რაკეტა, რომელიც შემდეგ საუდის არაბეთში გადააგზავნეს და იქ მოკავშირეთა ავიაციის პილოტების მიერ გულდასმით იქნა შესწავლილი. გარდა ამისა, ხელში ჩაიგდეს დიდი რაოდენობით კავშირგაბმულობის საშუალებები, რამაც რადიოდაჭერისა და რადიოხელშეშლის დაყენების ამოცანები ძალზე გაუადვილათ.

ოპერაციის “ქარიშხალი უდაბნოში” დაწყებამდე რამდენიმე კვირით ადრე სოძ-ის ჯგუფების ძირითადი ყურადღება მიმართული იყო ინფორმაციის შეკრებაზე ქუვეითში ერაყული დაჯგუფებისა და ერაყის სამხრეთ რაიონებში მყოფი ჯარების შესახებ, აგრეთვე საჰაერო და კოსმოსური დაზვერვის მონაცემების შემოწმებაზეც. ადგილობრივი ლანდშაფტის თავისებურებებთან დაკავშირებით “მწვანე ბერეტები” იძულებული იყვნენ მოწინააღმდეგეზე მეთვალყურეობა ერაყული სამხედრო ობიექტებისა და შეტყობინების გზების მახლობლობაში პირდაპირ სილაში ჩაძვრომით ეწარმოებინათ და ასეთ მდგომარეობაში რამდენიმე დღეღამე გაეტარებინათ. დაზვერვას აწარმოებდნენ როგორც ვიზუალურად ისე სპეციალური ელექტრონული მოწყობილეობების დახმარებითაც.

სოძ-ის რამდენიმე ჯგუფი გადასროლილ იქნა ქალაქებში ელ-ქუვეითი, ბაღდადი და სხვა დასახლებულ პუნქტებში, აგრეთვე ერაყული არმიის ბაზებშიც. ისინი ასრულებდნენ ინფორმაციის შეგროვების ამოცანებს, თავს ასაღებდნენ რა რომელიმე ნეიტრალური ქვეყნის ბიზნესმენებად, რომლებიც პროდუქტებით, სათადარიგო ნაწილებით ან ომიანობის დროის სხვა დეფიციტური საქონლით ვაჭრობდნენ. ზოგიერთი სამხედრო მოსამსახურე აშშ სახმელეთო ჯარების “მწვანე ბერეტებისა” და სპეციალური დანიშნულების ინგლისური ჯარების ქვედანაყოფებიდან მოიპოვებდა მონაცემებს, მოგზაურობდა რა ბედუინების ტანსაცმელში გადაცმული ერაყისა და ქუვეითის ბილიკებზე. “მოვაჭრეებად, დახლიდარებად, ჩვეულებრივ მოქალაქეებად გადაცმულები, – წერს ინგლისური გაზეთი “სანდი ტაიმსი”, – ისინი საიდუმლო ოპერაციებს ახორციელებდნენ მოწინააღმდეგის ზურგში. ეს ადამიანები არაბულად ლაპარაკობნენ და ერაყული საბუთები ჰქინდათ, და ყველაზე უფრო მნიშვნელოვან დავალებებს ასრულებდნენ, განსაზღვრეს რა საბოლოო ჯამში მთელი ომის მსვლელობა”.

ერთერთ საინტერესო “სიახლედ” სოძ-ის ჯგუფების მოქმედების მეთოდებში ე. წ. “დიუნების ბაგების” გამოყენება ითვლებოდა, სპეციალურად კონსტრუირებული ავტომობილებისა რომლებიც უდაბნოში სწრაფი გადაადგილებისთვის არიან მოწყობილი. ავტომობილი მზიდ შედუღებულ ჩარჩოს წარმოადგენს, რომელზედაც მძლავრი ძრავა და რამდენიმე ტყვიამფრქვევი ყენდება. უდაბნო ადგილმდებარეობის პირობებში “დიუნების ბაგები” გადაადგილების ყველაზე უფრო სწრაფ მიწისზედა საშუალებას წარმოადგენდა, რაც საშუალებას აძლევდა სოძ-ის ჯგუფებს მოწინააღმდეგის ტერიტორიის სიღრმეში რეიდები შეესრულებინათ და პრაქტიკულად მოუწყვლადნი დარჩენილიყვნენ. ერაყელთა ზურგში სოძ-ის ორი მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა ჰქონდათ შექმნილი, რომლებზედაც “დიუნების ბაგებზე” მოქმედი ჯგუფები საწვავის, საბრძოლო მასალებისა და სხვა აღკაზმულობის მარაგებს ივსებდნენ. სწორედ ამ ჩქაროსნული ავტოტრანსპორტის წყალობით, როგორც ექსპერტები ვარაუდობდნენ, ვერც ერთი ამერიკელი სამხედრო მოსამსახურე სოძ-ის ნაწილების შემადგენლობიდან მოწინააღმდეგემ ტყვედ ვერ აიყვანა.

მრავალეროვნული ძალების ავიაციის საჰაერო რეიდების დაწყებისთანავე სოძ-ის ჯგუფები მოკავშირეთა თვითმფრინავების ერაყის სტრატეგიულ ობიექტებზე დამიზნებისთვის (наведение) იქნა გამოყენებული. სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფების მოქმედებათა ტაქტიკა მოცემულ შემთხვევაში შემდეგზე დაიყვანებოდა: ოპერაციის დაწყებამდე რამდენიმე დღით ადრე ფრონტის ხაზს იქით 10 კმ სიმაღლიდან “ფრთის” ტიპის პარაშუტებით გადაისროდნენ სოძ-ის ქვედანაყოფებს, რომელთა ამოცანაშიც შედიოდა სპეციალური რადიოშუქურების დაყენება, რომლებიც მიზნებისკენ ფრენის მარშრუტების კორექტირებას ახდენდნენ. მეძ-ის თვითმფრინავების სამხედრო ობიექტებზე უშუალო დამიზნებას კი მოწინააღმდეგის ზურგში მოქმედი სოძ-ის ქვედანაყოფები ლაზერული შენათების ხელსაწყოების გამოყენებით აწარმოებდნენ. 

ერაყის წინააღმდეგ მეძ-ის საჰაერო ოპერაციის დროის მანძილზე აშშ სჰძ-ის სოძ-ის თვითმფრინავებმა MC-130, AC-130H და EC-130E 830-ზე მეტი გაფრენა შეასრულეს, ახორციელებდნენ რა მოკავშირეთა სპეცდანიშნულების ქვედანაყოფების მოწინააღმდეგის ზურგში გადასროლის, მათთვის საავიაციო მხარდაჭერის აღმოჩენისა და ფსიქოლოგიური ოპერაციის უზრუნველყოფის ამოცანებს.

სოძ-ის ზოგიერთი ჯგუფის ამოცანად ამ პერიოდში უკვალოდ დაკარგული და მოწინააღმდეგის ტერიტორიის თავზე ჩამოგდებული მოკავშირეთა ჯარების მფრინავების ძიება და გადარჩენა ითვლებოდა. გენერალმა ნ. შვარცკოპფმა ამ ამოცანას პირველხარისხოვანი მნიშვნელობის მისია უწოდა. მასში მონაწილეობისთვის საარმიო ავიაციისა და სჰძ-ის მნიშვნელოვანი ძალები გამოიყენებოდა: რადიოსალოკაციო დაზვერვის ორ-სამ თვითმფრინავამდე, A-10 მოიერიშეების სამი ესკადრილია და 40-მდე ვერტმფრენი. ძიების ზონაში ე. წ. “საბრძოლო ვაკუუმი” იქმნებოდა, რომლის დროსაც ავიაციის რეიდებს თუ სულ არ წყვედდნენ, მნიშვნელოვნად მაინც ამცირებდნენ. 

ოპერაციის “ქარიშხალი უდაბნოში” პერიოდში აშშ სზძ-ის სოძ-ის (SEAL – Sea-Air-Land) სადაზვერვო-დივერსიული რაზმებიც ასევე არანაკლებ აქტიურად მოქმედებდნენ. ერთერთი ოპერაციის მსვლელობისას რაზმმა SEALs 80-მდე ადამიანის რიცხოვნებით ნავთობის რამდენიმე პლატფორმა დაიპყრო ზღვაში, რომლებსაც ერაყელები საჰაერო თავდაცვის მეწინავე სამეთვალყურეო პოსტების სახით იყენებდნენ, და ასევე სანაპირო სიმაგრეებიც. ოპერაცია ერთდროულად ჰაერიდან და ზღვიდან ტარდებოდა. სოძ-ის ვერტმფრენების გარდა წყალქვეშა აპარატებიც გამოიყენებოდა, რომლებიც საბრძოლო მცურავების ტრანსპორტირებისთვის არიან გამოსადეგი.

მაგრამ სზძ სოძ-ის ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი ამოცანა “ყურადღების გადამტანი ოპერაციების” ჩატარებაში მდგომარეობდა, რათა მოწინააღმდეგე სარდლობის ჭეშმარიტ განზრახვებთან მიმართებით შეცდომაში შეეყვანათ. ამისთვის მისმა რაზმებმა საზღვაო დესანტირება მოახდინეს კუნძულების ფეილაკისა და ბუბიანის დაპყრობის მიზნით, აგრეთვე ჯგუფების გადასხმა უმ-ქასრის რაიონში. სოძ-ის ამ და რიგმა სხვა ოპერაციებმა ერაყული სარდლობა ზღვიდან “მოკავშირეთა დარტყმის მზადებაში” დაარწმუნა და აიძულა, რომ ზღვისპირა მიმართულებაზე თავი მნიშვნელოვანი ძალებისთვის მოეყარა. 

ოპერაციის საწყის სტადიაში სოძ-ის არანაკლებ მნიშვნელოვან ამოცანას წარმოადგენდა ქუვეითის წინააღმდეგობის მოძრაობისთვის მხარდაჭერის აღმოჩენა. წინააღმდეგობის ძალების ბირთვს შეადგენდნენ ქუვეითის სპეცნაწილების ქვედანაყოფები, რომლებიც მაშინვე მისი ოკუპაციის შემდეგ არალეგალურ მდგომარეობაში გადავიდნენ. მეძ-ის სოძ-თან ერთობლივად ისინი ანადგურებდნენ ერაყული კავშიგაბმულობის ხაზებს, ადგენდნენ მართვის პუნქტების ადგილმდებარეობას, ხელს უწყობდნენ ადგილობრივ მოსახლეობაში აგრესორისადმი პასიური წინააღმდეგობის ზრდას, რაც ქუვეითში კოლაბორაციონალისტურ განწყობებს მნიშვნელოვნად აქვეითებდა. გარდა ამისა, წინააღმდეგობის ძალები სხვადასხვანაირ “ფსიქოლოგიურ ოპერაციებს” აწარმოებდნენ ერაყული ჯარების პირადი შემადგენლობის წინააღმდეგ, ჯარისკაცებს დეზერტირობასა და დაუმორჩილებლობაზე ახალისებდნენ.

მეძ-ის სარდლობის გეგმებში სპეცნაწილებს ომის დასკვნით ფაზაშიც – ოპერაციის “უდაბნოს მახვილი” განხორციელებისას (1991 წლის 24-28 თებერვალი) – მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავათ. ამ დროისთვის აშშ შეიარაღებული ძალების სოძ-ის საერთო რიცხოვნებამ საომარ მოქმედებათა თეატრზე (ომთ) 10 ათას ადამიანს გადააჭარბა (აშშ შეიარაღებული ძალების სოძ-ის რიცხოვნების 25 %-ზე მეტი). ამ ეტაპზე სოძ-ის ჯგუფებმა რიგი ოპერაციებისა ჩაატარეს, რომლებმაც მოკავშირეთა ჯარებს მოქმედებები არსებითად შეუმსუბუქა. მოცემულ მიმართებაში ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანს წარმოადგენდა “მწვანე ბერეტების” მიერ ერაყული შეიარაღებული ძალების ზურგის ბაზის დაპყრობა (მეძ-ის შეტევის დაწყებამდე ცოტა ხნით ადრე), რომელმაც შემდგომში მიიღო დასახელება “კობრა”. ფონტის ხაზიდან 130 კმ დაშორებაზე განლაგებულ ბაზაში საწვავისა და საბრძოლო მასალების მნიშვნელოვანი მარაგები იყო თავმოყრილი. ერაყული ნაწილებისთვის საბრძოლო მარაგების შევსების შესაძლებლობის წართმევამ (სოძ-ს ქვედანაყოფები მას დღეღამის განავლობაში ინარჩუნებდნენ) უზრუნველყო 101-ე საჰაერო-საიერიშო დივიზიის ბრიგადის დაუბრკოლებლად დესანტირება. შემდგომში ბაზა “კობრა” საბრძოლო მასალებისა და საწვავის შევსების უმნიშვნელოვანეს წყაროს წარმოადგენდა აშშ მე-7 საარმიო კორპუსის ნაწილებისთვის, რომლებიც ევფრატის მიმართულებით უტევდნენ.

ქუვეითში მოქმედი სოძ-ის ქვედანაყოფების ერთერთ ამოცანას წარმოაგენდა “საკვანძო” ობიექტების დაპყრობა ქ. ელ-ქუვეითის ტერიტორიაზე (აშშ საელჩოს შენობა, აეროდრომი და სხვა) მთავარი ძალებს მისვლამდე. იმ ჯგუფების გაბედულმა მოქმედებებმა, რომლებიც ერაყული ჯარების ცალკეულ ქვედანაყოფებს ანადგურებდნენ, ბუნკერებს აფეთქებდნენ, აგრთეთვე სხვა ამოცანებს ასრულებდნენ, მოწინააღმდეგეს საგრძნობი ზარალი მიაყენა. შემდგომში, მოქმედებდნენ რა 82-ე საჰაერო-სადესანტო დივიზის მედესანტეებთან ერთობლივად, სოძ-ის ქვედანაყოფები ქუვეითზე მოკავშირეთა კონტროლის სრულ დამყარებამდე შეტევით ოპერაციებსა და ერაყელთა წინააღმდეგობის ცალკეული კერების ლიკვიდაციაში მონაწილეობდნენ.

შეტევის მსვლელობისას მეძ-ის სარდლობა სოძ-ის ქვედანაყოფებს დანაღმულ ველებში გასასვლელების გაკეთებისა და ერაყული სადივიზიო, საპოლკო და საბატალიონო სამეთაურო პუნქტების განადგურებისთვისაც კი იყენებდა. ერთერთი ასეთი ოპერაციის განხორციელებისას სოძ-ის ჯგუფმა, რომელიც ამერიკელი და ბრიტნელი სპეციალისტებით იყო დაკომპლექტებული, ერაყული დივიზის შტაბი ტყვედ აიყვანა. შემტევი ჯარების პირველ ეშელონში აქტიურად მოქმედებდნენ “რეინჯერების” 75-ე პოლკის ქვედანაყოფები. იყენებდნენ რა მათ შეიარაღებაში არსებულ ყუმბარსატყორცნებს “კარლ გუსტავი”, “რეინჯერები” ერაყულ ბუნკერებს, ხანგრძლივ საცეცხლე წერტილებსა და სხვა საფორტიფიკაციო ნაგებობებს ანადგურებდნენ.

“მწვანე ბერეტები” გამოდიოდნენ “დამაკავშირებელი რგოლის” სახით მეძ-ის ინგლისურენოვან ქვედანაყოფებსა და ნაწილებს და მათ არაბ მოკავშირეებს შორის ავიაციის დარტყმების, საარტილერიო ცეცხლის წარმოებისა და ერთობლივი საბრძოლო მოქმედებების კოორდინირებისთვის.

სოძ-ის ქვედანაყოფების აქტიური ღონისძიებები საბრძოლო მოქმედებების დასრულების შემდეგაც გრძელდებოდა. ჰქონდათ რა სპეციალური მომზადება (საინჟინრო და ნაღმ-ასაფეთქებელი საქმის ცოდნა, მოწინააღმდეგის შეიარაღების, უცხოური ენების ცოდნა და ა. შ.), სოძ-ის სამხედრო მოსამსახურეებს ერთი რაიონიდან მეორეში გადაისროდნენ, სადაც ისინი მოკავშირეთა ჯარების პირად შემადგენლობას დახმარებას აღმოუჩენდნენ და ადგილობრივი პირობების სპეციფიკას ასწავლიდნენ.

დიდი სამუშაო ჩაატარეს სოძ-ის ნაწილებმა, მათ შორის ფსიქოლოგიური ოპერაციების ქვედანაყოფებმა, ადგილობრივ მოსახლეობასთან მუშაობაში, სამხედრო ტყვეებისთვის ბანაკების ორგანიზებაში, მათ დაცვასა და შემდგომში ტყვეების ერაყში რეპატრიაციაში. სოძ-ის ცალკეული ჯგუფები 1991 წლის მიწურულშიც ასრულებდნენ მსგავს ამოცანებს ერაყის ჩრდილოეთსა და თურქეთში.

სპარსეთის ყურის ზონაში ომის მსვლელობისას სოძ-ის გამოყენების ანალიზი საბჭოთა სამხერო სპეციალისტებს საშუალებას აძლევდა გაეკეთებინათ დასკვნა ჯართა ამ გვარეობის ფუნქციების შეცვლის, მისი გამოყენების სფეროს გაფართოების, მის მიერ საბრძოლო მოქმედებათა უზრუნველყოფაში დიდი მნიშვნელობის შეძენის შესახებ ომთ-ზე ოპერაციის ჩატარების ყველა ეტაპზე. “სპეციალურ ოპერაციათა ძალები შეიქმნა შედარებით არცთუ დიდი ხნის წინათ და არ ეკავა პრიორიტეტული პოზიციები თავდაცვის სამინისტროს გეგმებში 80-იან წლებში, – აღნიშნა აშშ შეიარაღებული ძალების სპეციალურ ოპერაციათა სარდლობის (სოს) სარდალმა კ. სტაინერმა, – მაგრამ ამ დროის შემდეგ მომხდარი ცვლილებები პოლიტიკური და სამხედრო ძალების განლაგებაში დამაჯერებლად მოწმობს, რომ სოძ-ის როლი მომავალში გაიზრდება”.

გამოყენებული ლიტერატურა

1. Подполковник С. Ершов, капитан С. Сергеев, «Британские войска специального назначения в ходе войны в Персидском заливе», Зарубежное Военное Обозрение, 1991 г. № 8.

2. Капитан С. Сергеев, «Силы специальных операций США в боевых действиях в зоне Персидского залива», Зарубежное Военное Обозрение, 1991 г. № 10.

3. Капитан 1 ранга М. Меркурьев, капитан 1 ранга К. Лумпуров, капитан-лейтенант С. Погодин, «ВМС США в операциях “Дезерт шилд” и “Дезерт сторм”», Зарубежное Военное Обозрение, 1991 г. № 11.

4. Капитан 1 ранга М. Меркурьев, капитан 1 ранга К. Лумпуров, капитан-лейтенант С. Погодин, «ВМС США в операциях “Дезерт шилд” и “Дезерт сторм”», Зарубежное Военное Обозрение, 1991 г. № 12.

მოამზადა ირაკლი ხართიშვილმა